Making Love in the Zoo van Thijs de Zeeuw en Kuang-Yi Ku

We ontmoeten elkaar bij de volière van de kraanvogels en de sneeuwuilen, het verblijf dat De Zeeuw heeft ontworpen. We lopen via de flamingo’s naar een bankje in de zon. Hier vertellen beide ontwerpers over de fase waarin hun samenwerking zich bevindt: het verzamelen van verhalen die voortkomen uit interviews met oppassers over liefde, seks en reproductie in de dierentuin. Het vormt een onderdeel van De Zeeuws bijzondere Zoo of the Future, een voortdurend speculatief ontwerpend onderzoek naar de dierentuin van de toekomst.

‘Seksualiteit is in de dierentuin een vaak over het hoofd gezien aspect van het dierenwelzijn. Wij vinden het daarom relevant om te onderzoeken wat de betekenis van seksualiteit en gender kan zijn voor het ontwerp van een dierentuin’, zegt Kuang-Yi Ku. De Zeeuw vraagt zich daarbij af: hoe ga je als ontwerper om met verantwoordelijkheden die het opsluiten van een dier met zich meebrengt, en hoe geef je dieren een zinvol bestaan, terwijl je ook rekening houdt met de verzorgers en het publiek? ‘Ik streef naar een zo hoog mogelijke welzijnstandaard voor de dieren en bied ruimte om hun seksualiteit in vrijheid en met plezier te beleven, terwijl voortplanting tegelijkertijd heel zorgvuldig wordt gereguleerd in een dierentuin. Dat zijn soms botsende belangen’, vertelt hij terwijl we verder lopen richting het verblijf van de onechte gavialen.

seksuele opvoeding

De zon buiten legt het meteen af tegen de vochtige temperatuur binnen die als een tropische deken over je heen valt. Ook dit verblijf heeft De Zeeuw ontworpen om het aangenaam te maken voor het onechte gavialen-stel. ‘Het verblijf is nu groot genoeg om samen én alleen te kunnen zijn, maar faciliteert ook het bedrijven van de liefde’, vertelt hij. ‘Voor een vrouwtje is paren heel zwaar dus is het water dieper gemaakt zodat ze beter kan drijven als het enorme mannetje op haar kruipt.’ Ook is er een moessonmachine gemaakt om het een deel van het jaar ook binnen te laten regenen; het nabootsen van het natte seizoen brengt de gaviaal mogelijk in the mood.

Hoewel het krokodillenstel close is, is het van nakomelingen nog niet gekomen. Het ontbreekt het mannetje aan een voorbeeld. ‘Seksuele opvoeding is voor veel dieren heel belangrijk; door af te kijken wat de ervaren soortgenoten voordoen, leren ze hoe ze moeten copuleren’, vertelt De Zeeuw. Zo discussiëren en speculeren de twee ontwerpers erop los, over de rol van porno bijvoorbeeld. ‘De juiste porno zou zowel mensen als dieren kunnen helpen bij een bevredigend seksleven en kan in de dierentuin wellicht een goed hulpmiddel zijn om een duurzame populatie op te bouwen. Dat kan het taboe er voor de mens ook een beetje afhalen: als dieren openlijk porno kijken, waarom wij dan niet?’, vraagt De Zeeuw zich af.

seksualiteit in de dierentuin

De twee ontwerpers besloten het voor Bouwen aan talent ingediende plan al gauw aan te passen. Het initiële uitgangspunt om vanuit het perspectief van het dier 3D-visualisaties te ontwerpen ging van tafel en verschoof naar een gedeelde interesse: de rol van seksualiteit in de dierentuin. Het delen van kennis en ervaringen vanuit verschillende culturele achtergronden, leidde tot een wederkerige en gelijkwaardige samenwerking die bijdraagt aan de ontwikkeling van het project. Het duo lijkt elkaar perfect aan te vullen. De Zeeuw is naast landschapsarchitect, NatureOptimist; een platform voor ‘de vrolijke, opportunistische en ontembare natuur ín en om ons heen’. Hij heeft zich inmiddels gespecialiseerd in het ontwerpen van dierentuinen. Zijn rots-landschap voor de Aziatische olifant in ARTIS werd in 2018 genomineerd voor het ‘Beste Gebouw van Amsterdam’. Daarnaast is hij als belangenbehartiger van de niet-mens regelmatig gesprekspartner van onder andere de gemeente Amsterdam.

speculeren

‘We hebben allebei een praktijk die is geworteld in de realiteit met de gave om creatief te denken en te speculeren’, vat Ku samen. Zo staan ze beiden met één been in de wereld van het speculatieve verhalen vertellen: Thijs met Zoo of the Future, Kuang-Yi Ku met onder andere het recente Future Museum of Holy Pig en zijn afstudeerproject aan de Design Academy Eindhoven in 2018: Tiger Penis Project. De van oorsprong Taiwanese multidisciplinaire ontwerper combineert zijn biomedische achtergrond met niet-westerse perspectieven en speculatieve designmethoden om de toekomst binnen de biomedische wetenschap te voorspellen en onderzoekt hoe mensen en natuur kunnen samenleven.

seksualiteit en gender

Met hun andere been staan ze stevig op de grond: de concrete praktijk van De Zeeuw bestaat uit het ontwerpen van dierenverblijven in ARTIS en Ku is tandarts. ‘Ik vind Ku’s benadering interessant’, zegt De Zeeuw. ‘Hij staat open voor discours en debat op het gebied van gender en seksualiteit, een nogal onontgonnen onderwerp in de dierentuin. Ku is thuis in de medische wereld en die van seksualiteit en gender, en onderzoekt ook zijn eigen gay-identiteit. Zelf ben ik geïnteresseerd in hoe mensen en niet-mensen samenwerken of zich tot elkaar verhouden binnen de context van mijn platform Zoo of the Future, een laboratorium om nieuwe ideeën te ontwikkelen’, zegt hij.

vrijwillige dierentuin

Zo filosofeert hij over een vrijwillige dierentuin waar mens en dier naar toe gaan voor een leuk dagje uit en om elkaar te ontmoeten. Of hij kijkt met een andere blik naar ons begrafenisritueel. ‘Wat als we onze doden aan de gieren in ARTIS zouden voeren in plaats van ze naar het crematorium te brengen? Zo consumeren we niet alleen, maar geven we ook iets terug’, zegt hij opkijkend naar de gieren die boven in hun verblijf op boomtakken zitten. Hier heeft een gay-stel een tijd geleden de krant gehaald omdat het zich over een verlaten ei had ontfermd. Het heeft een gezond baby-giertje ter wereld gebracht dat inmiddels op Sardinië in het wild is uitgezet. ‘Een van de gay gieren heeft trouwens weer gepaard met een vrouwtje’, weet De Zeeuw.

speelgoedvleermuis

In het weelderig, tropisch groene vleermuizen-verblijf vertellen de ontwerpers dat deze dieren een belangrijk onderdeel van hun onderzoek vormen. Omdat er nog maar een zeldzaam kleine populatie vleermuizen bestaat, wordt de voortplanting zorgvuldig geregeld tussen de verschillende dierentuinen. Een voortplantingsgroep elders had een surplus aan mannetjes waardoor ARTIS het groepje van vijftien mannetjes onder zijn hoede kreeg. Enkele van deze mannetjes raakten seksueel gefrustreerd vanwege het gebrek aan vrouwtjes, totdat bij wijze van experiment een speelgoedvleermuis uit de ARTIS-winkel aan het plafond werd gehangen, waar de mannetjes zich meteen op ontlaadden. Ku zag de overeenkomsten met mensen: ‘Er bestaat een sub-cultuur, Furry Fandom, waarbij mensen verkleed gaan in dierenpakken. Hierin worden ze seksueel aantrekkelijk gevonden, ook al zien ze er vanuit ons perspectief eerder grappig en kinderlijk uit dan sexy en erotisch,’ vertelt hij. ‘Zoals de beren- en kattenpakken met maskers opwinding veroorzaken, zouden we voor de vleermuizen de ultieme sekspop kunnen ontwerpen.’

oplossing vermijden

In het geval van de vleermuizen kan het binnen Making Love in the Zoo tot een ontwerp leiden, maar dat is niet de prioriteit. ‘Wanneer we het project in oktober afronden, willen we een concrete designoplossing juist vermijden’, zegt Ku. ‘We willen dat onze ideeën, concepten en het geanalyseerde onderzoek resulteert in een boek met een breed spectrum aan de meest aansprekende verhalen die uit onze interviews en bevindingen zijn voortgekomen’, ligt De Zeeuw toe. ‘Verhalen over de veelzijdigheid in de dierenwereld, waar we in het voortplantingsverhaal en in het ontwerp van de verblijven rekening mee kunnen houden.’

Tekst: Viveka van Vliet