De geometrische kunstinstallatie van Siba Sahabi en Merijn Sabée

‘Bij binnenkomst kijken de bezoekers straks eerst tegen het kunstwerk op, om er vervolgens onderdoor te lopen. Maar als ze de trap op lopen zien ze de sculptuur op ooghoogte. Zij krijgen daardoor telkens een ander perspectief.’ De jonge ontwerper Merijn Sabée (1992) staat voor een schaalmodel van een nieuw zorgcentrum. In het gebouwtje van foamboard hangt een hoekige, gedraaide constructie van ongeveer vijftig centimeter. Eenmaal hangend in het trappenhuis zal dit kunstwerk drie meter hoog zijn. ‘Door zijn krachtig blauwe kleur is het ook van buiten goed zichtbaar’, vervolgt ontwerper Siba Sahabi (1979), onder wiens naam het project wordt uitgevoerd. Wijzend op een grote opening in de zijkant van het kartonnen gebouw: ‘Dit is een grote raampartij. De installatie wordt aangelicht en wordt zo een landmark in de buurt.’

Het geometrisch kunstwerk komt te hangen in een zorgcentrum in Rotterdam-Zuid, een uitdagende wijk met veel lage inkomens. Sahabi: ‘Relatief veel bewoners ervaren een zorgdrempel door taalbarrières en lage inkomens en een laag opleidingsniveau. Met deze installatie willen wij het gebouw een minder formele uitstraling geven.’ Daarnaast hebben veel inwoners een niet-Westerse achtergrond. ‘De abstracte vorm sluit aan bij de kunsthistorische traditie uit het Midden-Oosten met veel geometrische patronen, omdat er nauwelijks mensen of dieren worden afgebeeld. Voor wijkbewoners zal het een herkenbaar beeld zijn, waardoor het kunstwerk ook verbindend werkt’, aldus de Nederlands-Duits-Iraanse ontwerper.

Het is heel inspirerend om te zien hoe Siba verschillende werelden en ook tijdperken in haar werk aan elkaar knoopt. – Merijn Sabée

islamitische kunst
Op een ronde werktafel in de Amsterdamse studio van Sahabi liggen stapels kopietjes van islamitische kunst en architectuur vol systematische maar sierlijke vormen als inspiratie. Maar er liggen ook fotoprints van de ritmische schilderijen van Jan Schoonhoven (1914-1994), die werkte met witte reliëfs in een strak grid. Weer een andere referentie is een opengeslagen boek vol repetitieve patronen van wiskundige figuren als een spiraal of een pentagon. ‘Het is heel inspirerend om te zien hoe Siba deze verschillende werelden en ook tijdperken in haar werk aan elkaar knoopt. Ik zie het verband tussen de installatie en deze decoraties op een moskee’, zegt Sabée, terwijl hij een fotoprint oppakt en naar de maquette wijst. ‘Maar als ontwerper kan ik zelf zulke verbanden nog niet leggen.’

bouwen aan talent
Het lag ook niet meteen voor de hand dat deze twee ontwerpers zouden samenwerken. Beiden zijn van een andere generatie, met verschillende professionele achtergronden ook. Met het programma Bouwen aan talent van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie worden telkens twee van zulke verschillende ontwerpers aan elkaar gekoppeld, met als doel een uitwisseling van ervaring en kennis. Sahabi studeerde in 2006 aan het Designlab van de Rietveld Academie in Amsterdam. Vervolgens legde zij zich toe op ambachtelijke productie in kleine oplage. Gaandeweg verschoof haar ontwerppraktijk naar ruimtelijke installaties en design research.

coronagolf
In 2019 deed Sahabi een uitgebreid onderzoek naar de beleving van tijd, wat zich in praktische zin vertaalde naar de ervaring van wachten in de zorg. ‘In de tijd dat wij moeten wachten in een ziekenhuis of bij de huisarts bouwt de spanning zich vaak op. Daarom is het cruciaal dat patiënten maar ook de familieleden zich op hun gemak voelen of dat ze even worden afgeleid. Kunst en ontwerp kan daar enorm aan bijdragen. Deze opdracht in Rotterdam-Zuid borduurt hierop voort.’

Merijn Sabée rondde vorig jaar de masteropleiding Design For Interaction af – ‘de meest mensgerichte van de designopleidingen aan de TU Delft’, zo zegt hij zelf. Zijn afstudeerwerk had als onderwerp de geestelijke gezondheid van zorgpersoneel tijdens de eerste en tweede coronagolf. ‘Ik heb een tool ontwikkeld waarmee deze verpleegkundigen, die onder grote druk stonden, hun verhaal beter kunnen verwoorden aan de juiste mensen en op een zelfgekozen moment.’

Toch mistte hij iets in zijn studie na Delft. ‘Daar heb ik voornamelijk systematische ontwerpprocessen en meetbare toepassingen geleerd. Maar ik wil ook beslissingen kunnen maken op basis van een gevoel, zonder een wetenschappelijke onderbouwing. Siba werkt op een intuïtieve manier, waardoor mensen haar werk op een emotionele manier ervaren.’ Op praktisch niveau werd hij aangetrokken door de belangrijke rol die licht speelt in de installatie van Sahabi. ‘Zo werd ik al tijdens de aanmelding getriggerd in mijn focus op licht en meer kunstzinnige concepten.’

brute rekenkracht
Op het startmoment van de samenwerking stond eigenlijk vast dat het een abstract-geometrisch ontwerp moest worden waarin licht een prominente rol zou spelen vanwege de zichtbaarheid vanaf de straat. Ruim drie maanden werkten ze ongeveer twee dagen per week aan de realisatie van het project. ‘Daarbij zijn we vooral veel in gesprek gegaan’, zegt Sahabi. ‘Omdat we een gezamenlijk vertrekpunt hadden, konden wij elkaar makkelijk aanvullen of juist uitdagen. Belangrijk is dat je ruimte laat voor elkaars expertise.’

Voor de ervaren Sahabi was de technische achtergrond van Sabée een toegevoegde waarde tijdens de uitvoer van het project. ‘Om van een schets een schaalmodel te maken en dat vervolgens weer om te zetten in de uiteindelijke installatie is brute rekenkracht nodig. Daarin is Merijn veel sterker dan ik.’ Sabée, lachend: ‘Ik moest daarvoor wel terugschakelen naar vakken uit mijn bachelor, hoor. Maar het is ook gewoon leuk om iets te bouwen. Design is voor mij ook een fysieke discipline.’ Dat er ook op persoonlijk vlak chemie was blijkt uit de vrolijke lachsalvo’s en het instemmend geknik tijdens het gesprek.

Omdat we een gezamenlijk vertrekpunt hadden, konden wij elkaar makkelijk aanvullen of juist uitdagen. Belangrijk is daarbij dat je ruimte laat voor elkaars expertise. – Siba Sahabi

Ook de verlichting van de sculptuur is hoofdzakelijk uitgevoerd door Sabée, die tegelijkertijd werkt voor een bedrijf dat grote lichtprojecten uitvoert in de openbare ruimte, industrie of infrastructuur. ‘We waren het er samen over eens dat het kunstwerk zelf geen licht moest geven. Dan wordt het namelijk een lichtkunstwerk, wat niet de bedoeling was. Dus is gekozen voor spots die het werk van boven belichten.’ De vormtaal van de installatie is echt het ontwerp van Sahabi, die ook de heldere indringende kobaltblauw koos. ‘Het is een rustige, koele kleur die verwijst naar zowel de hemel als het kanaal voor de deur van het gebouw.’ Sabée: ‘Maar als je dit heldere blauw precies goed aanlicht, krijgt het een soort lichtgevende gloed van zichzelf.’

eerste lockdown
Voor Sahabi was het niet de eerste keer dat zij intensief samenwerkte met professionals met een andere achtergrond. ‘Voor mijn onderzoek naar tijd en de beleving van tijd heb ik samengewerkt met fotografen, grafisch vormgevers, filosofen en schrijvers. Op dit moment werk ik met een dansgezelschap aan een theateruitvoering.’ Nieuw was dat Merijn haar ideeën direct vertaalde naar een technisch ontwerp. ‘Merijn gebruikt overal zijn laptop voor, ook voor visuals en kleurkeuze. Dat bleek best effectief. Al denk en werk ik heel anders. Ik ben meer van de materialen en kleuren.’

Juist dat laatste was voor Sabée een creatieve impuls. ‘Alleen al hier werken was zo leerzaam’, zegt hij, terwijl hij kijkt naar een hoge wandkast met de vilten lampencollectie Sherazade, geïnspireerd op de Arabische verteller van 1001 Nachten. Ernaast staat een prototype van Mudéjar, een kamerscherm gebaseerd op de geometrische architectuur van de Moren. Aan de muur hangen fotoprints van Nexus, een serie abstracte gezichtsmaskers die het gevoel van eenzaamheid verbeelden, een project dat Sahabi maakte tijdens de eerste lockdown in 2020. ‘Ik weet nu dat ook mijn ontwerpen veel meer kunnen zijn dan functionele objecten. Dat is een blijvende invloed op mijn praktijk.’

Tekst: Jeroen Junte
Fotografie: Renate Beense

Nexus – Siba Sahabi, fotografie: Henri Verhoef