Meet-up Turkije, Rusland, Egypte, Marokko – een terugblik

11 december 2018

Hoe kunnen ontwerpers samenwerken met andere disciplines aan meer inclusieve steden en samenlevingen, ondanks het lastige politieke klimaat in deze landen? Hoe investeer je in een volgende generatie creatieven? Hoe eigen je de openbare ruimte toe en hoe geef je vorm aan identiteit? Vier sprekers spraken in het kader van deze vragen over hun projecten.

Egypte

Haytham Nawar, oprichter en artistiek leider van het Cairotronica en New Media Arts Festival en docent aan de American University, trapte af door ons in vogelvlucht mee te nemen in de diverse edities van Cairotronica. Dit festival voor digitale cultuur kwam tot stand in samenwerking met 50 landen. In de laatste editie lag de nadruk op het benaderen van nieuwe relaties tussen mens en technologie via artistieke toepassingen. Dit is voor Egypte een nieuwe stap en tevens een manier om jongeren vanuit bekende technologie die ze dagelijks gebruiken, anders te laten kijken naar de wereld om hen heen. Haytham lichtte toe hoe zij bewust zoeken naar plekken in de stad voor het festival, onder andere in de openbare ruimte, om zodoende een groep te betrekken die normaal gesproken niet een museum of gallery bezoekt.

Aansluitend vertelt Bahia Shebab, tevens verbonden aan de American University, ons over hoe zij grafische vormgeving en street art inzet om maatschappijkritische onderwerpen te bespreken in de straten van Cairo. Bahia toont een enorme diversiteit aan projecten die haar studenten 'graphic design' ontwikkelden in hun afstudeerjaar: van een sociaalkritische comic, een seksuele voorlichting-kit tot een navigatie-app waarin formele en informele stadsstructuren zichtbaar worden. Voor Bahia zijn haar studenten en de 'zaadjes' die ze aan het planten zijn haar belangrijkste werk. Dit gaat niet gepaard met heel veel lawaai maar heeft wel impact. Of in Bahia's woorden 'You can hear a tree fall, but you can't hear a forest grow.'

Turkije

Nagehan Kurali Alan is mede-oprichter van Design In Situ, een ontwerpstudio in Istanbul met een passie voor het creëren van digitale ervaringen met een verhaal. Nagehan schetste het beeld van Istanbul als urban speeltuin; een stad met uitdagingen en mogelijkheden. Binnen die context heeft de studio als missie om de openbare ruimte in te zetten voor meer interactie tussen mensen en in te spelen op sociaal gedrag. Bij het creëren van hun statements staat de interactieve techniek in dienst van de boodschap. Zoals in het geval van de politicus die uitte dat vrouwen niet hardop horen te lachen in de publieke ruimte. Deze quote plaatsten ze in 'monument-handschrift' op de muur en door het gebruik van interactieve techniek kreeg iedere voorbijganger een giechel te horen. Veel van hun werk, als vrouwelijke designers, is gerelateerd aan de positie van de vrouw, omdat de ontwikkeling van de stad niet vanzelfsprekend ruimte biedt aan vrouwen. Sociale media en nieuwe media wordt vervolgens gebruikt om het verhaal verder te verspreiden dan de openbare ruimte.

Turkije

Nagehan Kurali Alan is mede-oprichter van Design In Situ, een ontwerpstudio in Istanbul met een passie voor het creëren van digitale ervaringen met een verhaal. Nagehan schetste het beeld van Istanbul als urban speeltuin; een stad met uitdagingen en mogelijkheden. Binnen die context heeft de studio als missie om de openbare ruimte in te zetten voor meer interactie tussen mensen en in te spelen op sociaal gedrag. Bij het creëren van hun statements staat de interactieve techniek in dienst van de boodschap. Zoals in het geval van de politicus die uitte dat vrouwen niet hardop horen te lachen in de publieke ruimte. Deze quote plaatsten ze in 'monument-handschrift' op de muur en door het gebruik van interactieve techniek kreeg iedere voorbijganger een giechel te horen. Veel van hun werk, als vrouwelijke designers, is gerelateerd aan de positie van de vrouw, omdat de ontwikkeling van de stad niet vanzelfsprekend ruimte biedt aan vrouwen. Sociale media en nieuwe media wordt vervolgens gebruikt om het verhaal verder te verspreiden dan de openbare ruimte.

Rusland

Na Turkije verplaatsen we ons richting het koude noorden: het onafhankelijke collectief Fridaymilk in Murmansk waar Zhanna Guzenko en Oleg Khadartsev ons meer over vertellen. Als collectief verkennen ze de noordelijke identiteit en ontdekken ze ver van Moskou dat ze meer gemeen hebben met hun buren over de grens (Finland, Noorwegen, een deel van Zweden en de noordpoolcirkel), dan de inwoners van hun eigen land. Ze onderzoeken in een post-Sovjet Rusland wat het betekent om in Murmansk te leven. Dit gaat over het houden van een plek ondanks het ongemak, de strijd met de natuur en de infrastructuur; het is onder andere die strijd die vormgeeft aan een nieuwe noordelijke identiteit. Oleg gebruikt hiervoor de koelkast als metafoor, want je wilt niet alleen nemen wanneer je iets nodig hebt maar ook iets toevoegen. Dit doen Zhanna en Oleg onder andere met hun festival dat niet alleen fysieke warmte geeft maar vooral het idee van het decentraliseren van culturele centra promoot; een verlegging van de focus op hoofdsteden naar regio's. Met digitale cultuur makers, architecten, vormgevers en journalisten wordt gebouwd aan de regionale identiteit en de beleving van de specifieke cultuur van dit gebied.

Marokko

Tot slot neemt Kenza Benchouchaïb, directeur van Kulte Center for contemporary art and editions in Rabat, ons mee in haar ervaringen. Het uitgangspunt van Gallery Kulte - is experimenteren met verschillende disciplines, analyses en reflecties op maatschappelijke kwesties in Marokko en Afrika in bredere zin. De rode draad is het bevragen van de publieke ruimte en de rol die verschillende groepen innemen. Als voorbeeld haalt Kenza het project 'The Africans' aan, dat het gesprek aangaat over ras en zwarte identiteit, een onderwerp dat volgens Kenza aandacht verdient in Marokko. Voor het project 'Ghorfa' - een kleine kamer die verschillende functies kan hebben - ontwikkelde kunstenaar Younes Rahmoun een reizende 'ghorfa' dat begon in zijn dorp in de bergen en na een reis langs verschillende werelddelen terugkwam bij zijn roots in de Rif-gebergte. Zijn boodschap ligt in het vermogen om je aan te passen aan verschillende omstandigheden en vanuit de nieuwe situatie opnieuw in contact te komen met het hier en nu. Deze veerkrachtigheid is een eigenschap die nodig is om samen te werken en impact te creëren in de Marokkaanse context.

Tekst: Rachida Abdellaoui