Metro54 over het programma Breathing as a Methodology

Jarenlang was Metro54 een rondreizend kunstplatform. Sinds kort is er een vaste plek in Broedplaats Westerdok in Amsterdam. Hier organiseert Metro54 evenementen, exposities en samenkomsten voor en met kunstenaars, designers, activisten en andere makers die de grenzen opzoeken van hun disciplines. Er is altijd een sociaal-maatschappelijke invalshoek.

ontmoetingsplek en leerschool

Metro54 is een ontmoetingsplek voor interactie en gezamenlijke kennisontwikkeling en overdracht. Thierno Deme en Yvonique Wellen van Metro54 vertellen: ‘Sinds de oprichting in 2009 werkt Metro54 als artistiek platform waar de uitgangspunten van makers van kleur verankerd zijn in het beleid en integraal onderdeel uitmaken van het programma. We werken vanuit een soort denken dat niet altijd past binnen institutionele structuren. We geloven dat kennisuitwisseling op vele manieren kan plaatsvinden. Door ruimtes te creëren waar interactie, praktijken, ervaringen, referentiekaders en theorie kunnen samenkomen, hopen we kennisuitwisseling en -verdieping te bevorderen. Dit gebeurt zowel informeel als op concrete momenten gedurende speciale weekenden, programma’s, (online) events of (live) radio die we organiseren. We zien al onze programma’s als leerschool. Hier in deze nieuwe eigen ruimte kunnen we onze eigen kaders bevragen en op onze eigen manier ons werk doen.’ De nieuwe ruimte bestaat uit twee verdiepingen met boven een expositieruimte en beneden een winkel met een unieke internationale collectie – vooral essays – over maatschappelijke thema’s als racisme, kolonialisme en feminisme; onderwerpen die aanzetten tot gesprek.

breathing as a methodology

De praktijk van Metro54 sluit goed aan op de Open Oproep Platforms voor ontwerpend leren van het Stimuleringsfonds. ‘Veel van ons werk is experimenteel; samen leren van en met ons publiek is altijd belangrijk voor ons.’ Het afgelopen jaar is Metro54 gestart met het meerjarige programma Breathing as a Methodology, een poëtische en artistieke beschouwing op alledaagse realiteiten en speculatieve toekomsten, in relatie tot sociale rechtvaardigheid. Het opnieuw bedenken en dromen van gelijkwaardige toekomsten speelt hierin een belangrijke rol. Wat is er nodig om gelijkwaardige toekomsten te creëren? In 2023 wordt hiervoor samengewerkt met ontwerpers en makers Ruben Pater en Nadine Stijns, die in samenwerking met Metro54 een programma ontwikkelen. De nadruk in de programma’s ligt op de verbinding tussen jonge en startende ontwerpers. Ieder programma bevraagt een sociaal-maatschappelijk thema op creatieve en kritische wijze.

toekomst denken

Het programma Breathing Lab: Een Wereld zonder Politie?, dat Metro54 in samenwerking met ontwerper Ruben Pater maakt, is specifiek gericht op het betrekken van jongeren en ontwerpers bij het denken over een toekomst of wereld zonder politie. In maart 2023 werden bijeenkomsten georganiseerd waarin de rol van de politie in Nederland werd geschetst en bevraagd vanuit persoonlijke verhalen, anekdotes en ervaringen. Met Let’s get free: een toekomst zonder politie? werd een start gemaakt met hardop dromen over het einde van politiegeweld, etnische profilering en alternatieven voor politie. Uitgangspunt is niet alleen het afschaffen van gevangenissen, politie, of systemen van toezicht en straf, maar juist hetgeen we ervoor in de plaats kunnen bouwen. Voor Metro54 en Ruben Pater was het van belang om jongeren centraal te stellen als makers. Gesprekken werden gevoerd door ontwerpuitingen te creëren zoals illustratie, publicatie, spatial design, grafisch ontwerp en social design. Op die manier kon op een toegankelijke manier kennis worden uitgewisseld en werden tegelijk (design)tools ontwikkeld om dit onderwerp op het voortgezet onderwijs en mbo-scholen bespreekbaar te kunnen maken.

breathing lab:un/learning babylon

Breathing Lab:Un/Learning Babylon is een programma van drie bijeenkomsten, dat in samenwerking met ontwerper, kunstenaar en fotograaf Nadine Stijns wordt gemaakt. Stijns maakte eerder al onderdeel van Metro54’s project This Window is a World de installatie Opzet Grove Schuld rondom de Toeslagenaffaire. Zowel Metro54 als Nadine Stijns vinden het belangrijk dat de Toeslagenaffaire besproken blijft, omdat de slachtoffers nog steeds wachten op herstelregelingen. Daarnaast is de urgentie voelbaar om breder na te denken over de rol van de cultuur- en ontwerpwereld met betrekking tot maatschappelijke kwesties en sociale rechtvaardigheid.

‘Samen met Nadine werken we aan de inhoud van het programma voor de eerste samenkomst in Den Haag. Hierin betrekken we (jonge) ontwerpers, activisten en gedupeerden, en leggen we contact met buurthuizen. Voor de daaropvolgende bijeenkomst in Rotterdam werken we samen aan het programma met architect, onderzoeker en curator Setareh Noorani en met de oprichter van Krachtvrouwen, Nadin Amina Ali Hussen. In Amsterdam organiseren we met de Black School een experimentele Amerikaanse kunstschool die BIPoC-studenten en bondgenoten leert om agents of change te worden door middel van workshops over radicale zwarte politiek, design en publieke interventies die lokale gemeenschapsbehoeften faciliteren en stimuleren.’

Om jonge ontwerpers en makers te bereiken, activeert Metro54 haar netwerken op social media en via word-of-mouth. Ervaring heeft aangetoond dat dit soort vormen van activatie leiden tot een goede mix van jonge afgestudeerde makers, autodidacten en geïnteresseerden. ‘De vijf makers die deelnemen aan de Un/Learning Babylon assemblies worden uitgenodigd om ieder een inhoudelijke bijdrage te leveren.’

toeslagenaffaire

De Toeslagenaffaire is iets waarover Nadine Stijns zich al jaren boos maakt. Nadine: ‘Aan mijn eerdere samenwerking met Metro54 wilde ik heel graag een vervolg geven. We moeten het gesprek openbreken en vooral het politieke thema dat erboven hangt: er worden mensen blijvend in de verdrukking gebracht. Institutioneel racisme is een onderwerp dat Metro54 voortdurend aankaart. Mensen die jarenlang onder dat juk van de overheid hebben geleefd, moeten worden gehoord. Bij de bijeenkomsten in het buurthuis nodigen we gedupeerden uit; die zijn vaak heel strijdvaardig. Zo ontstaat er uitwisseling van ervaringen; het is vervolgens aan de makers om te reageren op wat er in de samenleving gebeurt. Ik vind het storend dat ik er in de kunstwereld zo weinig over hoor en zie. Ik mis de solidariteit over actuele maatschappelijke thema’s. Je mag toch verwachten dat makers reageren op wat er in de samenleving gebeurt.’

transparantie

In de voorbereidingsfase werkt Nadine aan een kledingcollectie in de vorm van een installatie die haar frustraties over de Toeslagenaffaire goed verbeeldt. ‘Ik ben een collectie aan het naaien die er esthetisch uitziet en waarin ik misstanden verwerk. Zo ben ik bezig met een street collectie met warme basics geïnspireerd op de uitspraak van een klokkenluider bij Uber: ‘We hebben een warme en gezellige relatie met de Belastingdienst’. Deze uitspraak geeft heel goed het verschil in benadering aan, hoe de Belastingdienst enerzijds internationale bedrijven faciliteert en anderzijds burgers onterecht als fraudeur bestempelt met ernstige gevolgen van dien.

Daarnaast maak ik een collectie met transparante materialen, in de kleuren van de Belastingdienst. Transparantie is het sleutelwoord: alles moet zogenaamd transparant maar ondertussen liggen er nog steeds documenten verborgen die niet boven water komen. Ook refereert de transparantie aan het (financieel) doorlichten van de Belastingdienst van gedupeerden. Op de dag van de bijeenkomst in het buurthuis neem ik de collectie mee, zodat iedereen het kan bekijken en daarna kunnen we het gesprek aangaan.’

Tekst: Maaike Staffhorst