Creative Coding Utrecht over transparantie en co-creatie

Hier kom je terecht in een totaal andere wereld. CCU heeft een ruimte met drie verdiepingen betrokken in Het Hof van Cartesius: een strook langs het treinspoor in de wijk Zuilen, met paviljoens opgebouwd uit circulaire materialen waarin je onderdelen van stations, treinen en rails herkent. Dit alles ligt in een wilde, groene binnentuin die door alle leden van de coöperatie – vooral creatieve ondernemers – wordt onderhouden. ‘Groen, collectief en circulair staan hier centraal’, vertelt Fabian van Sluijs, een van de oprichters van CCU.

openheid en transparantie

Alle paviljoens hebben aan de tuinkant ramen. ‘Warm in de zomer en mogelijk wat fris in de winter’, merkt Fabian op ‘maar het geeft openheid en transparantie. Je zoekt elkaar hierdoor sneller op.’ Die transparantie is een belangrijk onderdeel van het concept van het terrein, om zo de werkprocessen van de makers zichtbaar te maken. Overigens iets wat helemaal aansluit op creatieve coding.

Eenmaal binnen ontmoeten we ook ontwerper Saskia Freeke die zich bezighoudt met educatie en Niki Scheijen die als zelfstandige maker met haar samenwerkt en betrokken is als artist-in-residence in het Living Lab programma. Het coördineren van educatie en het begeleiden van de artist-in-residences is mogelijk gemaakt door de Open Oproep Platforms voor ontwerpend leren van het Stimuleringsfonds.

platform voor digitale creativiteit

Creative Coding Utrecht is hét platform voor digitale creativiteit dat makers, organisaties en sectoren samenbrengt, publiek inspireert en kennis deelt met hobbyisten en ict-professionals. Fabian: ‘Als CCU bieden wij mogelijkheden voor een eerste verkenning van creative coding, maar professionals kunnen hier ook verdieping vinden. Het delen en uitwisselen van kennis staat bij ons voorop.’ Contacten ontstaan door het organiseren van meet-ups. ‘Opvallend was in het begin dat er niet alleen kunstzinnige makers op onze meet-ups afkwamen, maar ook geïnteresseerden zonder design- of kunstachtergrond. Veel mensen zijn op zoek naar anderen om mee te experimenteren. Wij bieden ze hier een platform waar je geïnspireerd kan raken en waar je kennis kan opdoen en workshops kan volgen. Zo zijn we verder gegroeid. Door de subsidie van het Stimuleringsfonds kunnen we externe experts inschakelen om onze eigen propositie aan te scherpen en een gerichtere keuze maken op welke doelgroepen we ons focussen. Dat zijn enerzijds de jonge makers zoals Niki, die een springplank nodig hebben en waarbij learning by teaching goed aansluit, anderzijds jongeren van 14 tot 21 jaar. Een nieuw marketing- en communicatieplan is nu in ontwikkeling om deze laatste doelgroep naar onze nieuwe studio te trekken.’

co-creatie

‘Door de nadruk te leggen op het maakproces kun je volgens ons ook op een andere manier nadenken over de rol van technologie in de samenleving. Waar IT heel erg gericht is op efficiëntie, denken wij dat het veel meer gaat over de creativiteit en het proces. Wat onze workshops en meet-ups kenmerkt is co-creatie. Niet zozeer het resultaat telt maar dat iedereen elkaar helpt. Door de nadruk op het maakproces te leggen leer je ook wat voor systemen en werkprocessen erachter zitten. Het is heel transparant en echt van deze tijd.

Via het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie krijgen we ondersteuning vanuit het programma Platforms voor ontwerpend leren en we ontvangen subsidie van de gemeente Utrecht. De nadruk ligt op experiment. Door de subsidie kunnen we onze prijzen van workshops en andere activiteiten laag houden. Dat houdt het laagdrempelig.’

learning by teaching

Saskia: ‘We hebben mooie partnerships met scholen en universiteiten die ons weten te vinden met vragen. We werken veel samen met collega’s uit ons collectief. De afgelopen jaren zijn we behoorlijk geprofessionaliseerd. We hebben nu de ruimte om hier ter plekke van alles te organiseren. Onze zichtbaarheid is daardoor enorm vergroot. We organiseren het hele jaar door activiteiten. Enerzijds voor jonge makers die net afgestudeerd zijn of nog aan het studeren zijn. Met hen ontwikkelen we workshops, zoals Learning by Teaching. Hierin leren jonge makers op hun eigen werk te reflecteren en het te presenteren. Anderzijds leren anderen van hen. We hebben ook samenwerkingen met scholen en cultuurhuizen en grote events waar we workshops organiseren. Zoals lichtkunstfestivals waar we kunnen laten zien wat je kan met digitale creativiteit. Het grootste project tot nu toe vond vorig jaar plaats: de tentoonstelling Gardening Amelisweerd waarin de verbinding werd opgezocht tussen mens en natuur via technologie en spiritualiteit.’ Fabian vult aan: ‘Dit krijgt de komende tijd een vervolg door het circulaire gedachtegoed van de expositie en onze broedplaats verder in onze programma’s te laten groeien.’

Saskia vervolgt: ‘Vanuit middelbare scholen kijken we met docenten waar behoefte aan is. Artificial Intelligence (AI) is nu voor veel mensen interessant en er zijn veel vragen over, vooral van docenten. Het vooroordeel wegnemen dat technologie niets voor je is zien wij óók als onze taak.

Een voorbeeld van een workshop die we voor middelbare scholieren organiseren is gezichtsmaskers maken. Een variatie op de filters die vanuit je telefooncamera kunt toepassen. In samenwerking met kunstenaarscollectief Katpatat hebben we een app ontwikkeld waarmee je getekende gezichtsmaskers kan maken. Vooral het maakproces geven we hierin aandacht. Het gaat ons namelijk niet alleen om de digitale techniek maar vooral ook om de logica erachter. In de workshop maken de deelnemers letterlijk een tekening op papier. Daarna kun je een discussie laten ontstaan over wat schoonheid maar ook privacy is. Vervolgens kun je er een foto van maken en heb je een eigen filter. Dit is een voorbeeld van analoog werken in de digitale wereld.’

live coding

Niki sluit aan wanneer we verder in willen gaan op wat creative coding nog meer inhoudt. Niki doet aan live coding. Iets wat ze ontdekte toen anderen dat met haar deelden. Live coding is coderen waarbij anderen kunnen meekijken wat er gebeurt. Je krijgt dus letterlijk een kijkje achter de schermen. Niki laat het projectiescherm zakken en pakt haar laptop. Op een zwart scherm verschijnen codes die ze intikt via haar toetsenbord. Ze codeert een driehoek, geeft de vorm een kleur en laat de figuur draaien. Ze voegt er lijnen en vlakken aan toe en creëert zo een visueel spektakel. Niki: ‘Je kunt dit gebruiken als visuele show bij muziek, of als achtergrond voor theater of dans. Het is heel transparant zoals je ziet. Ik schrijf iets en het resultaat is meteen zichtbaar. Doordat de taal relatief simpel is en het snel resultaat oplevert is het een goede manier om jongeren voor het eerst kennis te laten maken met coderen. Ik werk vaak mee aan performances. Je kunt dit ook met anderen doen, dan wordt een soort van jamsessie.’

CCU heeft de afgelopen tijd ook deelgenomen aan de bijeenkomsten die het Stimuleringsfonds organiseert. ‘Het is leuk om van gedachten te wisselen, om te horen waar iedereen mee bezig is en om de uitdagingen die iedereen heeft te zien.’ Buiten raast een trein voorbij. Het is tijd om te gaan. Eenmaal buiten is het weer stil in het Hof van Cartesius, maar de creativiteit blijft voelbaar.

Tekst: Maaike Staffhorst