Tweede ronde Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp – 65 projecten geselecteerd

Net zoals de eerste ronde, bestond ook de tweede ronde uit vier open oproepen: Vitale steden en dorpen (29 positief beoordeelde aanvragen), Duurzame economie en ruimte (11 positief beoordeelde aanvragen), Ruimte voor klimaat en energie (11 positief beoordeelde aanvragen), en Toekomstbestendig landelijk gebied (14 positief beoordeelde aanvragen). Deze open oproepen maken deel uit van de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp (2021-2022); een tijdelijke subsidieregeling die (semi)publieke organisaties, ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers in de gelegenheid stelt om samen op lokaal en regionaal schaalniveau onderzoek te doen naar actuele maatschappelijke (transitie)opgaven en hun ruimtelijke consequenties. De voucherregeling reageert hiermee op de Nationale Omgevingsvisie (NOVI) uit 2020, waarin op nationale schaal een aantal opgaven zijn benoemd die in de komende decennia een grote rol zullen spelen in de inrichting van onze fysieke leefomgeving. Het is echter aan decentrale overheden om daar op lokaal en regionaal schaalniveau samen met hun partners invulling aan te geven.

algemene indruk
Het totale aantal in behandeling genomen aanvragen was nagenoeg gelijk aan dat van de eerste open oproep ronde en de verdeling over de vier thema’s vertoonde ook een vergelijkbaar beeld. De aanvragen werden vanuit het hele land ingediend en de projecten kenden een grote geografische spreiding. Verder zien we dat deze tijdelijke regeling de interesse heeft gewekt van zowel grote als kleine gemeenten. In combinatie met de grote geografische spreiding, kan daaruit worden afgeleid dat de voucherregeling binnen een jaar landelijk veel bekendheid heeft verkregen en in een behoefte voorziet.

Geheel in lijn der verwachting zien we per thema wel accentverschillen in de verdeling over het land. Zo kon de Vitale steden en dorpen op meer aanvragen vanuit de Randstad rekenen, terwijl Toekomstbestendig landelijk gebied - en in mindere mate ook de twee andere open oproep thema’s - een grotere spreiding lieten zien. Toch valt het op dat er tussen gemeenten van vergelijkbare omvang in de verschillende landsdelen juist ook veel overeenkomsten bestaan in de opgaven die er spelen. Daardoor ontstaan nieuwe dwarsverbanden en dus ook mogelijkheden voor kennisuitwisseling.

De vraagstukken die in de ingediende aanvragen werden opgeworpen, zijn door de adviseurs over het algemeen als goed en relevant beoordeeld. Wel waren er soms grote kwaliteitsverschillen te zien in de uitwerking van met name het plan van aanpak, de positionering van het voorstel en de borging van de resultaten. Uiteindelijk werden in deze tweede ronde 65 projecten voor een voucher geselecteerd.

Hieronder licht ik per open oproep graag één geselecteerd project uit:

Vitale steden en dorpen
Living Lab Vrederust - een zoektocht naar de rechtvaardige stad - Studio Pinar Balat en Studio Igor Sladoljev i.s.m. Haag Wonen en Gemeente Den Haag
In dit project willen we een visie opstellen voor het oprichten van een living lab in Den Haag Vrederust, met als doel bij te dragen aan meer rechtvaardigheid in de wijk. De visie bevat direct toepasbare ruimtelijke interventies en lange termijn ambities; het beoogt een vitale wijk via leefbare omgevingen en democratische ontwikkelprocessen. In onze methodiek stellen we de bewoners centraal en gebruiken video als een inclusieve participatie middel. We maken een film die is bedoeld als de kickstarter van Living Lab Vrederust.

Duurzame economie en ruimte
Een circulaire impuls aan de openbare ruimte in naoorlogse wijken – PosadMaxwan i.s.m. gemeente Leiden, W/E adviseurs, Superuse Studios en Other Spheres
Een groot deel van de ecologische voetafdruk van gemeenten wordt veroorzaakt door de openbare ruimte. Beton en asfalt, de twee materialen met de grootste CO2-voetafdruk, maken 82% uit van de totale verharding in naoorlogse wijken. Juist in deze buurten zal de komende jaren veel herinrichting plaatsvinden vanwege de rioolvervangingsopgaven. De aanvragers zien kans om deze materialen niet alleen te vervangen voor duurzamere alternatieven, maar om het ontwerp in zijn geheel te heroverwegen om tot een circulaire en aantrekkelijke openbare ruimte te komen.

Ruimte voor klimaat en energie
Samen Summa, van traditioneel college naar open ecosysteem – Summa College i.s.m. Felixx Landscape Architects and Planners, en gemeente Eindhoven
Samen met Felixx onderzoekt het Summa College hoe het terrein een groene gezonde omgeving met een openbaar karakter kan worden. Een terrein met maatschappelijke betekenis dat kan bijdragen aan sociale interactie en verbinding met de wijk. De betrokken partijen willen daarbij uitgaan van waterinfiltratie, verminderen van hittestress, versterken van de biodiversiteit en een positieve stimulans voor duurzame mobiliteit.

Toekomstbestendig landelijk gebied
Agrotoeristische infrastructuur aan de Waddenkust – NOORDPEIL landschap.erfgoed i.s.m. provincie Friesland
Maatschappelijke, klimatologische en ecologische opgaven vragen om een transitie van de landbouw aan de Waddenkust van het Werelderfgoed Waddenzee. In een drietal ontwerpateliers worden de regionale identiteit en kernwaarden van dit dynamische kustlandschap ingezet voor een samenhangend systeem voor de agrotoeristische infrastructuur van het ‘gastvrije boerenerf’ (lokaal), het ‘ensemble van gastvrije boerenerven’ (regionaal) en de ‘reeks van ensembles van gastvrije boerenerven’ van Den Helder tot de Duitse grens (bovenregionaal).

beoordeling en selectie
Alle aanvragen zijn voorgelegd aan een onafhankelijke adviescommissie. Hieronder volgen per open oproep de commissieleden.

Vitale steden en dorpen
- Daniëlle Snellen (plv. sectorhoofd Verstedelijking & Mobiliteit, PBL)
- Jeroen Niemans (adviseur Hiemstra en de Vries)

Duurzame economie en ruimte
- Tamara Streefland (duurzaamheidsadviseur en trekker Cities Program, Metabolics Foundation)
- Simon Dona (stedenbouwkundige en oprichter DONA Stedenbouw)
- Cees-Jan Pen (lector De Ondernemende Regio, Fontys Hogescholen)

Ruimte voor klimaat en energie
- Dirk Oudes (PhD onderzoeker lectoraat High-Density Energy Landscapes, AvB Amsterdam en NRGlab associate, WUR)
- Paul Roncken (Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Utrecht, Universitair docent, WUR)
- Marjolijn Haasnoot (Senior researcher Climate and Water, Deltares)

Toekomstbestendig landelijk gebied
- Bettina Bock (bijzonder hoogleraar bevolkingsdaling en leefbaarheid voor Noord-Nederland, RUG; en persoonlijk hoogleraar inclusieve plattelandsontwikkeling, WUR)
- Steven Slabbers (Provinciaal Adviseur Ruimtelijke Kwaliteit Noord-Holland)
- Gijs van den Boomen (landschapsarchitect, stedenbouwkundige en creatief directeur Kuiper Compagnons).

De aanvragen zijn beoordeeld op de relevantie van de vraagstelling en de aansluiting van het plan van aanpak op de ontwerpopgave, het beoogde effect en mate waarin ruimtelijk beleid wordt versterkt, de positionering van het voorstel en de meerwaarde ten opzichte van een nulscenario, de manier van samenwerken en deskundigheid van de betrokken partijen, en tot slot de wijze waarop resultaten worden gedeeld en kennis wordt geborgd.

cijfers
Voor deze tweede ronde open oproepen Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp nam het Stimuleringsfonds 112 aanvragen in behandeling. Met 65 gehonoreerde voorstellen komt het honoreringspercentage op 58 procent. Met deze projecten gaat een totaal aangevraagd bedrag van € 1.907.923 gemoeid, daaruit volgt een gemiddelde bijdrage van ruim € 29.000 per ondersteund project.

In de eerste ronde nam het fonds 123 aanvragen in behandeling waarvan 64 projecten (52%) werden ondersteund met een gemiddelde bijdrage van ruim € 30.000 per project (€ 1.927.278 in totaal). Dat brengt het totaal van beide rondes op 235 aanvragen, 129 ondersteunde projecten (55%) en een gemiddelde bijdrage van ruim € 30.000 (€ 3.835.201 in totaal).

context
De Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp is een tijdelijke subsidieregeling die deel uitmaakt van het tweede Covid-19-steunpakket voor de culturele en creatieve sector. Met deze voucherregeling wil het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie nieuwe vormen van opdrachtgeverschap voor de ontwerpsector stimuleren en tegelijkertijd nieuwe duurzame vormen van samenwerking tot stand brengen om de positie van ontwerpers zowel tijdens als na afloop van de coronacrisis te versterken.

Beeld bovenaan: Summa College i.s.m. Felixx Landscape Architects and Planners, en gemeente Eindhoven