Ruimte voor klimaat en energie – 18 projecten geselecteerd

7 december 2021

algemene indruk

De Open Oproep Ruimte voor klimaat en energie is de derde oproep die vanuit de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp is uitgezet. Deze tijdelijke regeling loopt tot eind 2021. De regeling biedt (semi)publieke organisaties, ruimtelijk ontwerpers en onderzoekers de mogelijkheid om op lokaal en regionaal niveau ontwerpend onderzoek te doen naar de ruimtelijke consequenties van actuele (transitie)opgaven. Dit gebeurt op het gebied van onder meer woningbouw, mobiliteit, (circulaire) economie, klimaatverandering en de toekomst van ons landelijke gebied. Deze specifieke oproep is gericht op de ruimtelijke implicaties van lokale en regionale klimaat- en energiemaatregelen.

In totaal beoordeelde de commissie 25 voorstellen. De ingediende projectaanvragen gaan in op uiteenlopende opgaven. Opvallend is dat het merendeel van de voorstellen betrekking heeft op gebiedsopgaven. Slechts enkele voorstellen zijn gericht op specifieke objecten of structuren. Het verbeelden van mogelijke ruimtelijke toekomsten staat in veel voorstellen centraal. Daarbij gaat alleen nog wat minder aandacht uit naar het ontwerpen en inzichtelijk maken van de processen en handelingsperspectieven die nodig zijn om daar te komen. Tot slot valt op dat in deze ronde, met betrekking tot de energietransitie, netbeheerders nog beperkt in projecten vertegenwoordigd zijn.

We lichten drie projecten uit:
Ontwerpen met een vernieuwende bewonersgerichte energiestrategie – LL040 i.s.m. gemeente Eindhoven
Dit ontwerpend onderzoek is gericht op de versnelling van de energietransitie door beperkte woningaanpassingen als alternatief voor de zeer kostbare en verstorende verzwaringen van het collectieve elektriciteitsnetwerk. Een begrenzing van de pieklast van 4 kW leidt tot creatieve oplossingen in ontwerp, techniek en integratie, onder andere op basis van lokale energiebuffers en energielogistiek (besturingen). Doelen zijn onder meer betaalbaarheid voor bewoners, ruimtebesparing door reductie van trafo's, vermijden van overlast, versnelling van bouwproductie.

KRUISBESTUIVEN – netwerk van scholen op weg naar klimaatadaptieve toekomst – Clubhaus architecten i.s.m. gemeente Amsterdam
Clubhaus architecten wil de bestaande gebouwen van basisscholen in de Amsterdamse Indische Buurt opnemen in een biodiversiteitsnetwerk om zo een bijdrage te leveren aan een beter stadsklimaat. Op basis van de klimaatdoelen van de stad worden aanpassingen aan de schoolgebouwen voorgesteld. Deze zullen direct invloed hebben op de leer- en leefomgeving van de leerlingen, maar ook op de wijk. De kennis om deze aanpassingen door te voeren is aanwezig, maar de systeemwereld werkt (nog) niet mee. De betrokken partijen moeten met aansprekende voorbeelden worden overtuigd.

Landschappen van Verlangen – Architectuurcentrum Aorta i.s.m. de vijf Lopikerwaard-gemeenten, PARK, MooiSticht, Vista, Karres&Brands, UrbanSynergy en DS landschapsarchitecten
In veel gemeenten worden zonnevelden aangelegd, of liever verstopt in gewaardeerde landschappen. Gemeentelijk afwegingskaders reflecteren deze voorzichtigheid. Tegelijkertijd staat een ingrijpendere landschappelijke transitie vanuit waterbeheer, landbouw, woon- en recreatiebehoefte en bodemkwaliteit voor de deur. In Landschappen van verlangen worden deze opgaven gekoppeld. Een speciaal ontwikkelde toolbox voor landschappen van verlangen, waarin zonneparken een gewaardeerd middel zijn, zal het handelingsperspectief van gemeenten verdiepen.

beoordeling en selectie

Alle aanvragen zijn voorgelegd ƒdaarbijaan een onafhankelijke commissie bestaande uit Mark Niesten (landschapsarchitect, projectmanager en sr. adviseur Deltares), Dirk Oudes (PhD-onderzoeker lectoraat High-Density Energy Landscapes, AvB Amsterdam en NRGlab associate, WUR) en Jan Roozenbeek (adviseur ruimtelijke kwaliteit provincie Overijssel en docent landschapsarchitectuur Hogeschool Larenstein). De aanvragen zijn beoordeeld op de relevantie van de vraagstelling en de aansluiting van het plan van aanpak, het beoogde effect en de mate waarin ruimtelijk beleid wordt versterkt, de positionering van het voorstel en de meerwaarde ten opzichte van een nulscenario, de manier van samenwerken en deskundigheid van de betrokken partijen, en tot slot de wijze waarop resultaten worden gedeeld en kennis wordt geborgd.

cijfers

Voor de Open Oproep Ruimte voor klimaat en energie #1 nam het Stimuleringsfonds 25 aanvragen in behandeling. Met 18 gehonoreerde voorstellen komt het honoreringspercentage op 72 procent. Aan deze projecten is in totaal € 555.496 subsidie toegekend, waarbij het project Landschappen van verlangen van Architectuurcentrum Aorta opvalt. Zij maakten gebruik van de mogelijkheid om namens meerdere gemeenten een gecombineerde voucheraanvraag in te dienen en hun onderlinge samenwerking zo verder te stimuleren. Daarbij kan per betrokken gemeente maximaal € 20.000 worden aangevraagd tot een maximum van € 100.000 per gecombineerde voucheraanvraag.

vervolg

In navolging van deze eerste ronde is op 1 september 2022 ook de tweede ronde van de Open Oproep Ruimte voor klimaat en energie geopend. Tot en met 30 november konden (semi)publieke organisaties samen met ontwerpers, opnieuw ontwerpend onderzoekvoorstellen indienen. Geselecteerde projecten uit deze twee ronde worden binnenkort bekendgemaakt en starten op z'n vroegst in januari 2022.

context

De Open Oproep Ruimte voor klimaat en energie #1 is onderdeel van de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp, een tijdelijke subsidieregeling die deel uitmaakt van het tweede steunpakket voor de culturele en creatieve sector. Met deze voucherregeling beoogt het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie nieuwe vormen van opdrachtgeverschap voor de ontwerpsector te stimuleren en tegelijkertijd nieuwe duurzame vormen van samenwerking tot stand te brengen om de positie van ontwerpers zowel tijdens als na afloop van de coronacrisis te versterken.