Wegen naar welzijn – 15 projecten geselecteerd

algemene indruk

De Open Oproep Wegen naar welzijn is gericht op de mobiliteitstransitie waar Nederland voor staat. Hoe kan deze zo worden aangepakt dat mobiliteit wordt ingezet als middel om de kwaliteit van leven van íedereen te verbeteren? Het doel van de oproep is te komen tot fundamenteel nieuwe denk- en oplossingsrichtingen.

De meeste voorstellen zijn gericht op het onderzoeken en experimenteren op een laag schaalniveau en op een specifiek gebied. Veel voostellen focussen op hoogstedelijke gebieden. Naoorlogse wijken als kansgebieden, een vernieuwende aanpak van stadslogistiek en aandacht voor voetgangers en mobiliteitshubs zijn terugkerende thema’s. Ook valt op dat er veel vertrouwen is in de rol van deelmobiliteit binnen de mobiliteitstransitie. De opzet en aanpak van de aanvragen is uiteenlopend. Sommige voorstellen zijn praktisch ingestoken met concrete interventies of een vorm van tactical urbanism, terwijl andere voorstellen meer conceptueel van aard zijn.

In de projecten worden relevante en soms verrassende consortiumspartners betrokken, met name binnen het sociale welzijn-domein. Wat betreft het criterium ‘kennisdeling’ zijn de voorstellen zeer uiteenlopend. Meestal wordt de kennis lokaal of regionaal gedeeld en minder binnen landelijke netwerken.

Opvallend is de beperkte aandacht voor de diversiteit van de hedendaagse samenleving in de aanvragen. Bij de thema’s die aan bod komen missen onderwerpen als betaalbaarheid, migratie, culturele achtergrond en digitale geletterdheid.

beoordeling

Alle ingediende aanvragen zijn ter advies voorgelegd aan een onafhankelijke commissie bestaande uit Riëtte Bosch, Saskia Kluit, Daniëlle Snellen en Edwin van Uum. Zij beoordeelden de voorstellen op de volgende criteria:
- de relevantie van de vraagstelling;
- de kwaliteit van het plan van aanpak;
- de mate van vernieuwing;
- de expertise van de betrokken partijen;
- de wijze van kennisdeling van (tussen)resultaten.

selectie

De breedte van de selectie blijkt uit de volgende drie projecten:

Social HUB Kampen – Grow landschap
Grow landschap ziet dat mobiliteitsnetwerken en -oplossingen vaak gericht zijn op de doelgroepen die al veel mobiliteitsmogelijkheden hebben en zet daarom twee kwetsbare en onderbelichte groepen in het verkeer centraal: ouderen met een intensieve zorgvraag en schoolgaande kinderen. Hoe kan een versteend, onaantrekkelijk en onveilig gebied dat vooral gericht is op autogebruik, het Engelenburgplantsoen in Kampen, worden getransformeerd zodat het een plek wordt waar deze groepen, die juist ook de directe gebruikers ervan zijn, veilig door de ruimte kunnen bewegen en prettig kunnen verblijven? De focus ligt op een gezonde, natuurlijke leefomgeving voor de doelgroepen. Hierbij baseert Grow landschap zich op concrete ontwerpprincipes vanuit biophylic design die grofweg zijn onderverdeeld in drie categorieën: de natuur dichterbij brengen, natuur beleefbaar maken en de aard van de ruimte inzetten. In de eerste fase worden zowel de opgave als de doelgroepen (en hun wensen) geanalyseerd. Vervolgens worden op basis hiervan verschillende scenario’s geschetst die weer worden getoetst aan zowel de wensen van de gebruikers als de geformuleerde ontwerpprincipes. In ontwerpateliers werkt Grow landschap samen met kennispartner Mobycon en de gemeente, maar ook met tal van lokale partijen zoals scholen en zorgverleners, een speeltuinvereniging en de omgevingsmanager.

Kookboek dat mensen beweegt – Royal HaskoningDHV 
Royal HaskoningDHV stelt dat er vooral in naoorlogse wijken weinig aandacht is voor actievere vormen van mobiliteit terwijl juist deze vormen van mobiliteit voordelen hebben ten aanzien van onder andere de luchtkwaliteit en het welzijn. In deze wijken kan op dat vlak nog flink wat terrein worden gewonnen. Volgens de principes van tactical urbanism gaat het ontwerpteam, samen met stichting JOGG en de gemeente Zwolle in Holtenbroek – een naoorlogse wijk in Zwolle – een aantal interventies testen die de actieve mobiliteit, van met name kinderen, kunnen bevorderen. Het doel hiervan is antwoord te krijgen op de vraag of tactical urbanism in naoorlogse wijken kan worden ingezet om naast actieve mobiliteit ook de sociale cohesie en het welzijn te bevorderen. Voor de doelgroep van beleidsmakers en ontwerpers wil het team praktische richtlijnen formuleren op basis waarvan het welzijn in naoorlogse wijken kan worden verbeterd. Voor de doelgroep van bewoners en overige gebruikers van de openbare ruimte in naoorlogse wijken worden met behulp van tactical urbanism ingrepen gedaan in de leefomgeving. Onderzocht kan worden of en hoe dit de sociale cohesie, de gezondheid en het welzijn verbetert. Aan de ingrepen kan een permanent karakter worden gegeven. De resultaten worden via klankbordsessies met de wijkmanager, stedenbouwkundige van de gemeente, de manager gezonde stad en de adviseur beweegvriendelijke omgeving van JOGG verspreid onder beleidsmedewerkers en professionals via het JOGG-werknet. De resultaten worden ook gedeeld met het initiatief Rechtvaardige straat, er wordt een videoreportage gemaakt over de tactical urbanism-interventies en samen met JOGG en de gemeente worden podia en platforms als Programma Stedelijke Transformaties en Dag van de ontwerpkracht benaderd.

Serious game: De optimale mobiliteitsmix – LEF mobiliteit
Tessa Leferink van ontwerp- en adviesbureau LEF mobiliteit ziet dat Nederland voor veel problemen staat. Denk bijvoorbeeld aan de stikstofcrisis, een gebrek aan betaalbare woningen, klimaatverandering, groeiende ongelijkheid en vergrijzing. LEF mobiliteit stelt dat integrale afwegingen maken moeilijk is in onze complexe samenleving, ook door de wijze waarop de besluitvorming is ingericht. Maar een andere benadering van mobiliteit kan een oplossing zijn voor meerdere problemen. Via een serious game wil LEF mobiliteit bestuurders, beleidsmakers en andere belanghebbenden bewuster afwegingen laten maken binnen de mobiliteitsopgave, met oog voor verschillende doelen. Dit kan leiden tot een optimale mobiliteitsmix in hun projecten en plannen. Via een reeks ‘ontwerploops’ wordt de basisversie van de game verder ontwikkeld en aangescherpt. Er is aandacht voor de theorie en praktijk van het ontwerpen van nieuwe transportsystemen en in de verschillende loops doen achtereenvolgens acht, honderd en driehonderd mensen mee om samen het spel verder te ontwikkelen. LEF mobiliteit werkt samen met experts van de Radboud Universiteit en de TU Delft, een gameontwikkelaar en vier zogenaamde kernspelers (vertegenwoordigers van regionale en lokale overheden en kennisplatforms). Een visuele rapportage bundelt de bredere inzichten en via onder andere een promotievideo en presentaties op congressen wordt de game toegelicht.

Bekijk hier de hele selectie.

cijfers

Uit de 27 beoordeelde aanvragen zijn 15 voorstellen geselecteerd. Het honoreringspercentage komt daarmee op 55,5 procent. Voor deze fase van de open oproep was een budget van € 450.000 beschikbaar. De maximumbijdrage per project bedroeg € 30.000. De geselecteerde aanvragers kunnen voor de verdieping van hun project in de vervolgfase nog € 40.000 aanvragen en ter afronding nog € 7.500 ontvangen om de impact ervan te vergroten.

context

De Open Oproep Wegen naar welzijn is de vierde oproep die is uitgezet binnen het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp. Dit vierjarige programma biedt multidisciplinaire coalities de kans om vanuit een integrale ontwerpbenadering te onderzoeken hoe omvangrijke ruimtelijke transitieprocessen kunnen worden aangepakt en de ruimtelijke kwaliteit van Nederland kan worden verbeterd.

Het Stimuleringsfonds is een belangrijke uitvoeringspartner van het programma en schrijft jaarlijks twee open oproepen uit, die inhoudelijk aansluiten bij de grote opgaven zoals die zijn benoemd in de Nationale Omgevingsvisie (NOVI). Het programma heeft een budget van € 2,4 miljoen per jaar. Het Actieprogramma Ruimtelijk Ontwerp is een initiatief van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De (tussentijdse) resultaten zijn te bekijken op platform De nieuwe ruimte.

vervolg ARO

De Open Oproep Ruimte voor rechtvaardigheid is de vijfde oproep die is uitgezet binnen ARO. De oproep staat momenteel open. De centrale vraag van deze oproep is hoe de transformatie van Nederland ook kan worden ingezet als middel om de kwaliteit van leven voor íedereen te verbeteren. De deadline voor aanvragen is 28 augustus 2023. We vragen in eerste instantie om een beknopte aanvraag via een projectcanvas.