Ekim Tan: ‘Het is belangrijk dat er wederzijds vertrouwen is tussen overheidsinstanties, bedrijven en burgers.’
De vereiste energietransitie waar we als maatschappij voor staan, heeft gevolgen voor de inrichting van de openbare ruimte, voor de straten en huizen waarin we wonen. Om inclusief en participatief aan deze opgave te werken, ontwikkelden Play the City, Bright, 02025 en Space&Matter in samenwerking met de gemeente Amsterdam het Klimaatspel, dat inmiddels ook coronaproof is. De samenwerking en doorontwikkeling werd door het Stimuleringsfonds ondersteund via de Open Oproep Anders werken aan stad, dorp en land.
23 juni 2020
Het Klimaatspel is een tafelspel dat wordt gespeeld met experts en burgers, met als doel gezamenlijk te verkennen welke keuzes er zijn om de eigen buurt klimaatneutraal te maken. Wat zijn de beschikbare technieken? Op welke schaal kunnen deze worden toegepast? Wat is de ruimtelijke impact ervan op de eigen woning, op het bouwblok en op de straat? En welke kansen liggen er op het vlak van samenwerking en rolverdeling? Een van de betrokken partners is Ekim Tan, oprichter en eigenaar van Play the City. Met haar bureau richt ze zich al tien jaar op de ontwikkeling van city games, een methodiek om in een veilige omgeving op een eenvoudige, snelle en interactieve manier adaptieve stedelijke ontwikkeling te testen. Ekim Tan: ‘Gebiedsontwikkeling is tegenwoordig een dynamisch en complex proces. Diverse belanghebbenden – groot en klein – maken de stad. Verschillende machtsverhoudingen en conflicterende belangen moeten worden gecoördineerd voor effectieve besluitvorming. Samen een serious game spelen, maakt deze opgave voor iedereen toegankelijk.’
Het spel zorgde voor collectief besef en creëerde bij bewoners, gebouweigenaren en andere betrokkenen bewustwording ten aanzien van de urgentie en noodzaak tot een klimaatneutrale stad.
pilots
Het Klimaatspel bestaat uit drie elementen: een spelbord met daarop onder meer lokale geografische informatie, beleidskaarten die spelers helpen te beslissen over waarden, principes en strategieën die een rol spelen in het bereiken van collectieve transitie, en bouwblokken die bepalend zijn voor de openbare ruimte zoals oplaadpunten, parkeerplaatsen en openbaar groen. Twee Amsterdamse wijken werden aangewezen om het Klimaatspel te testen: de Apollobuurt en de Stadionbuurt, beide onderdeel van het door Berlage aan het begin van de twintigste eeuw ontworpen Plan Zuid. De keuze viel op deze buurten in verband met het bijzondere monumentale karakter met beschermd stadsgezicht. ‘Als de energietransitie híer mogelijk is, dan geldt dat ook voor andere wijken en andere steden, was de gedachte’, vertelt Ekim Tan. ‘De resultaten waren veelbelovend. Het spel zorgde vooral voor collectief besef en creëerde bij zowel bewoners, gebouweigenaren en andere betrokkenen bewustwording ten aanzien van de urgentie en noodzaak tot een klimaatneutrale stad. Concrete acties van VVE’s, woningcorporaties en particuliere vastgoedeigenaren werden door het spel geïdentificeerd. Ook bleek onder meer dat de meest relevante oplossingen liggen in gezamenlijke acties.’
platform
Om de stap te zetten van prototype naar universeel toepasbaar product, volgden na de succesvolle pilot acht expertsessies met ambtenaren van verschillende relevante afdelingen binnen de gemeente Amsterdam. ‘Participatie en draagvlak binnen de gemeentelijke organisatie zijn in dit soort trajecten heel belangrijk. Alleen samen kun je een dergelijk spel tot een effectief platform maken dat experts, beleidsmakers én bewoners aanzet tot het identificeren van realistische cases en tegelijkertijd het niveau van kennis en bewustwording vergroot van toekomstige spelers. Een goede ambassadeur binnen de organisatie, is daarbij goud waard. In ons geval was dat Jan Duffhues, innovatiemanager urban development en energy, die het project bij verschillende afdelingen binnen de gemeente onder de aandacht bracht. Behalve de complexiteit van de gemeentelijke organisatie, kregen we te maken met een opmerkelijk verschil in houding ten opzichte van het participatieve aspect. Sommige teams zijn heel sceptisch. Het is in dat geval van belang om in gesprek te blijven, en steeds weer duidelijk te maken dat het heel waardevol is om een open gesprek met bewoners te voeren omdat ook zij hele relevante antwoorden kunnen aandragen in het klimaatvraagstuk.’
hybride uitvoering
Op de vraag waar ze nu staan, vertelt Ekim Tan dat de gehouden sessies heel nuttig waren. ‘We hebben nu veel beter inzicht in welke datasets relevant zijn voor het spel en voor welke doelgroep. We zijn ervan overtuigd dat het Klimaatspel een hele goede rol kan spelen in het ontwikkelen van actieplannen voor bewoners. Maar het sleutelwoord is vertrouwen. Om een participatieproject als dit te doen slagen en plannen te ontwikkelen die lokaal kunnen worden geïmplementeerd, is het heel erg belangrijk dat er wederzijds vertrouwen is tussen overheidsinstanties, bedrijven en burgers en dat partijen eerlijk zijn, dat er wordt uitgegaan van feiten en informatie wordt gedeeld.’
Na de zomer willen Ekim Tan en haar team een hybride versie van het Klimaatspel implementeren. Deze is ontstaan als gevolg van de covid-19-beperkingen. Ze vulden de analoge editie aan met een online component, een digitale poll, waardoor er veel meer mensen aan het spel kunnen deelnemen zonder fysiek aanwezig te zijn. Bovendien zijn er plannen om het spel in een aantal wijken in Amsterdam Zuidoost te spelen. ‘Zo passen we de methode toe op de gehele stad. Per buurt verzamelen we relevante GIS-data; de gemeente en Stichting Woon! mobiliseren lokale spelers.’
Voor de test- en ontwikkelfase is samengewerkt met de gemeente Amsterdam. Maar het is nadrukkelijk de bedoeling het spel ook toe te passen in andere steden en voor die stap is het Klimaatspel klaar. Ekim Tan: ‘Groningen zou bijvoorbeeld heel geschikt zijn. We weten dat de gemeente beschikt over hele precieze datasets en een behoorlijk uitgewerkte roadmap heeft om klimaatoplossingen zowel regionaal als stedelijk te implementeren. Het Klimaatspel is een hele mooie manier om naar wijkniveau te schakelen. Met een aantal kleine aanpassingen is het spel ook te spelen in kleinere gemeentes. Het kan hiervoor zelfs heel relevant zijn omdat de interesse en betrokkenheid van inwoners in kleinere gemeentes vaak veel groter is. Het spelen van een participatiespel als het Klimaatspel, is vaak veel effectiever dan een publiek debat dat gemakkelijk kan worden gedomineerd door een paar mondige burgers en meestal geen concrete acties oplevert.’