Spot-on Overijssel: de creatieve industrie van Enschede onder de loep

15 oktober 2025

Ruimte voor experiment en ondernemerschap

‘Het is het eindpunt van de trein, bijna geen mens hoeft er te zijn’. Met een fragment uit het gedicht van Willem Wilmink trapte Didre de dag af bij Black Brick. De inwoners van Enschede kijken met enige zelfspot naar de ligging van hun stad, helemaal aan de rand van Nederland. Maar juist die afgelegenheid biedt makers ruimte voor experiment en ondernemerschap. Zo blijkt uit het verhaal van Jacco Borggreve, oprichter van Black Brick: een kennisplatform en broedplaats voor digitale cultuur, mediakunst en technologie. ‘Als je hier als maker iets mist, moet je het zelf oprichten’, vertelt Jacco. Omdat Black Brick snel een belangrijke rol vervulde voor de digitale cultuursector in Enschede, bleef Jacco ondanks tegenslagen rondom het vinden van een passende locatie gemotiveerd om de plek in stand te houden én te laten groeien. Inmiddels zijn er twee locaties in de binnenstad, waar zo’n twintig makers dagelijks werken aan het opbouwen van hun praktijk. ‘Dat jullie van het Stimuleringsfonds hier nu zijn, bevestigt dat dit niet voor niets is geweest en dat Enschede serieus onderdeel is van een landelijke culturele infrastructuur’, aldus Jacco.

Samenwerking en talentontwikkeling

Na deze eerste kennismaking start de door Didre gecureerde fietstour langs organisaties die een belangrijke rol vervullen in de creatieve industrie van Enschede en Twente. We kregen bijvoorbeeld een kijkje bij de kersverse locatie van Sickhouse: een playful art space die veranderingen in de maatschappij onderzoekt via digitale cultuur. De presentatie van mededirecteur Marie Janin laat zien dat er ontzettend veel uitwisseling plaatsvindt tussen verschillende organisaties in de stad. Zo vertelt Marie: ‘Op deze nieuwe Sickhouse locatie richten we residency plekken in voor makers die bij Tetem of het Rijksmuseum Twente werken, zodat we elkaar kunnen versterken’.

Die onderlinge versterking zien we ook terug bij Gamelab Oost. Gamelab Oost verbindt onderwijs, bedrijfsleven en opdrachtgevers voor de ontwikkeling van serious games. Ook talentontwikkeling staat centraal. ‘We voelen een verantwoordelijkheid om makers niet alleen in Enschede te houden, maar ook mensen van buiten aan te trekken,’ vertelt bestuurder Wouter van Kooten. En dat werkt: van over heel de wereld komen mensen naar het lab om te leren over innovatieve game-ontwikkeling.

Vervolgens fietsen we door naar Cross-TIC, waar talentontwikkeling eveneens een belangrijke rol speelt. Het interdisciplinaire ontwikkelplatform biedt kunstenaars en cultuurmakers uit Twente verschillende trajecten gericht op technologie, innovatie en creativiteit. ‘Veel makers komen na een Cross-TIC ontwikkeltraject bij het Stimuleringsfonds terecht voor grotere projecten’, vertelt projectleider Julia de Klerk. Cross-TIC is dus een belangrijke springplank voor startende makers die zich verder willen ontwikkelen.

De kennismaking met Black Brick, Sickhouse, Gamelab Oost en Cross-TIC toont een stevig netwerk rondom digitale cultuur. Maar Enschede kent ook een rijke geschiedenis als textielstad en beleeft nu een heropleving. Dit zagen we bij Textile Wearables Lab: een innovatiehub waar studenten, docenten, bedrijven en makers elkaar ontmoeten om te leren, experimenteren en creëren. ‘Hier komen technologie en creativiteit samen om oplossingen te ontwikkelen voor hedendaagse uitdagingen,’ vertellen Hellen van Rees en Carlos Kuhlmann, We krijgen een rondleiding door het indrukwekkende lab, vol 3D-printers, breimachines en lasercutters.

Ontmoeting met makers

We sloten de middag af bij Creatieve Broedplaatsen Enschede met programma voor makers uit de omgeving. Het Stimuleringsfonds en andere ondersteunende organisaties (De Sektor, Cultuurfonds Overijssel, Cross-TIC, Cultuurregio en de Gemeente Enschede) gingen tijdens speeddates in gesprek met makers en deelnemers konden meedoen aan een workshop ‘fair practice begroting’.

Een interdisciplinair organisator die deelneemt aan de speeddates vertelt hoe waardevol deze directe ontmoeting is. ‘Regionale fondsen ken ik goed, maar het Stimuleringsfonds nog niet. Omdat ik om de hoek werk, kon ik snel even langs om te verkennen wat bij mij past, en wat niet.’

Bij een net afgestudeerde ArtEZ-student horen we vooral enthousiasme over de mogelijkheden die Enschede biedt. Geen overweldigende concurrentie zoals in de grote steden, maar wel veel ruimte, mits je ondernemend bent. ‘Ik vergelijk het met aarde die je eerst moet omschoffelen,’ zegt ze, ‘maar als je dat met aandacht doet, is er zoveel ruimte om te groeien.’ Ze gaat volgend jaar een aanvraag doen bij de Regeling Talentontwikkeling om juist die ondernemerschapsvaardigheden verder te ontwikkelen.

De kracht van Enschede

Deze eerste editie van Spot-on laat zien wat Enschede bijzonder maakt: individuele ontwerpers ervaren hier de ruimte om te experimenteren en organisaties bouwen gezamenlijk aan een stevige infrastructuur, vooral rondom digitale cultuur en innovatie. ‘We zien een regio waarin ontzettend veel creativiteit is en ideeën worden uitgevoerd door gedreven makers die hun eigen paden banen,’ concludeert Regio Specialist Chloë.

Over Spot-on

Spot-on Overijssel in Enschede is onderdeel van het landelijke Spot-on programma, waarmee het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie meer wisselwerking zoekt met het veld in alle delen van Nederland. Deze werkbezoeken, georganiseerd in samenwerking met de regioscouts, zijn meer dan een kennismaking. Adviseurs en medewerkers onderzoeken bewust hun eigen referentiekaders en maken ruimte voor regionale perspectieven. Zo leren we kwaliteit niet alleen vanuit landelijke maatstaven te beoordelen, maar ook te begrijpen binnen de specifieke dynamiek van een regio.