Architectuur Biënnale Venetië 2023 The Biennale as Metabolism – 3 projecten geselecteerd

aanleiding

Het Nieuwe Instituut en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie lanceerden in juli 2022 een open oproep voor het parallelprogramma van het Nederlands paviljoen op de achttiende editie van de Architectuur Biënnale Venetië. Voor de oproep konden (landschaps)architecten, stedenbouwkundigen en ruimtelijk onderzoekers voorstellen indienen die de onzichtbare stromen van materiaal, afval en arbeid blootleggen die schuilgaan achter de presentaties op de biënnale. Het in kaart brengen en visualiseren van dit metabolisme kan het inzicht en bewustzijn vergroten die nodig zijn om een biënnale te ontwikkelen die een positieve, duurzame bijdrage levert aan het ecosysteem van Venetië.

selectie

De volgende drie projecten zijn geselecteerd:
Onur Can Tepe – Once upon a Time, a Sheet of Plywood arrived in Venice (foto bovenaan)
Once upon a Time, a Sheet of Plywood arrived in Venice is een filmproject over de reis van fysieke materialen en de bijbehorende arbeid die wordt geleverd voor het optuigen van de biënnale. De film wordt gemaakt door architect, schrijver en filmmaker Onur Can Tepe. Aan de hand van een onderzoek wil de ontwerper een korte documentaire maken die een combinatie is van bewegende beelden en fotografie. Het doel van het format is om de externe effecten van de biënnale in Venetië te onderzoeken en het metabolisme achter de biënnale via storytelling in beeld te brengen. Tijdens het maken van de film staan verschillende onderzoeksvragen centraal, zoals ‘Welke afstanden moeten materialen afleggen voor tentoonstellingen in Venetië?’ en ‘Wie zijn de mensen die de paviljoens bouwen, hoeveel hebben ze moeten reizen en hoe ziet hun leven in Venetië eruit?’. Het resultaat wordt tijdens een evenement in Rotterdam en een evenement in Venetië vertoond. In een later stadium wordt gewerkt aan een full length documentaire die de stromen van materiaal, arbeid, toeristen, kennis en geld die door Venetië gaan, verder onderzoekt en in beeld brengt.

V8 Architects – Mapping the mental metabolism
In het project Mapping the Mental Metabolism staat V8 Architects stil bij de kennisstromen die worden voortgebracht door architectuurbiënnales. In een onderzoeksprogramma van drie maanden wil V8 Architects de erfenis van de architectuurbiënnale in de loop der tijd in beeld brengen. Het onderzoek wordt vormgegeven aan de hand van drie metaforische handelsschepen, een voor de burger van Venetië herkenbaar symbool. Een handelsschip is zowel het laboratorium van het verleden als van de toekomst. Ieder schip heeft een focus die samen de identiteit en waarde van de architectuurbiënnale bepalen. Het eerste schip, Vessel of Knowledge, onderzoekt de (on)zichtbare kennis die bij elke editie van de architectuurbiënnale is geproduceerd. Vessel of Materials gaat over de vraag ‘Wat zijn de productieketens die de architectuurbiënnale ondersteunen en mogelijk maken?’. Vessel of Interaction onderzoekt tijdens de architectuurbiënnale de interacties tussen architecten en hun vakgenoten, maar ook tussen toeristen en bewoners, en tussen bezoekers en de stad. Het onderzoek zal resulteren in een grondige mapping van het metabolisme van de architectuurbiënnale en wordt aan de hand van interviews, een tentoonstelling, een workshop en een publicatie gepresenteerd.

Ester van de Wiel – RE-SOURCE
Met het project RE-SOURCE doet Ester van de Wiel onderzoek naar de reststromen die ontstaan rond de biënnale en de inzending van 2023 voor het Nederlandse paviljoen in het bijzonder. Ze volgt vanaf 2010 de geschiedenis van de Nederlandse bijdragen aan de architectuurbiënnale en maakt hiervoor aspecten als ontwikkeling, voorbereiding, transport, teams en materialen inzichtelijk. Door te kijken naar welke locaties, systemen, mensen en handelingen een rol spelen, wil ze de stromen van restmateriaal in kaart brengen. Behalve naar fysieke elementen – zoals sokkels, wanden en podia – wordt er ook gekeken naar publicaties, transportkratten, verpakkingen van materialen, banners en opgedane kennis. Zo wil Van de Wiel een discussie op gang brengen over manieren waarop tentoonstellingspraktijken productief kunnen omgaan met stromen restmateriaal als hulpbronnen in een sociaal-materiële context. Voor dit onderzoeksproject wordt nauw samengewerkt met het bouwteam van Bouwko Landstra dat in de afgelopen zes edities steeds betrokken is geweest bij de bouw van het Nederlandse paviljoen. Hun ervaring en expertise rond bouwmaterialen en -methoden van de voorgaande edities zal daardoor worden meegenomen in het onderzoek.

De drie geselecteerde voorstellen bevragen elk op een andere manier de stromen achter de biënnale. Sterk aan de geselecteerde voorstellen is hoe de vraagstellingen zijn toegespitst op de Venetiaanse context met betrokkenheid van relevante lokale partners. De verwachting is dat de projecten tot complementaire en vernieuwende inzichten leiden die van meerwaarde zijn voor zowel de biënnale als voor de stad.

beoordeling

De voorstellen zijn ter advies voorgelegd aan drie deskundigen: Femke Bijlsma (tentoonstellingsmaker bij Kossmanndejong, docent Hogeschool Tilburg), Jan Jongert (architect, oprichter Superuse Studios) en Jane da Mosto (oprichter en directeur We are here Venice).

Om tot een selectie te komen zijn de voorstellen aan de hand van de volgende criteria beoordeeld:
- De relatie tot het thema The Biennale as Metabolism;
- De relevantie op het gebied van de hedendaagse architectuur;
- De capaciteit om relevante vakgerelateerde en maatschappelijke kwesties aan te kaarten en diverse kanalen in te zetten voor de verspreiding ervan.

De beoordeling had de vorm van een tender: een aantal voorstellen is verkozen boven de andere.

cijfers

Uit de 16 beoordeelde aanvragen zijn 3 voorstellen geselecteerd, waarmee het toekenningspercentage op 19% uitkomt. Voor deze open oproep was een budget van € 50.000 beschikbaar. De maximumbijdrage per project bedroeg € 25.000. De Architectuur Biënnale Venetië vindt plaats van 20 mei tot en met 26 november 2023.