Prix de Rome

Lesia Topolnyk was de winnaar van de Prix de Rome Architectuur 2022 met haar inzending over de crashsite van MH17 uit 53 anonieme inzendingen. De jury van de Prix de Rome Architectuur 2022, bestaande uit Afaina de Jong, Alessandra Covini, Carson Chan, Dirk Sijmons, Jan Jongert en Syb Groeneveld, selecteerde Topolnyk boven de genomineerden Arna Mačkić, Dividual (Andrea Bit en Maciej Wieczorkowski) en Studio KIWI (Kim Kool en Willemijn van Manen). De architect ontving de prijs van € 40.000 en een residency naar keuze uit handen van voormalig staatssecretaris Gunay Uslu (Cultuur en Media) bij het Nieuwe Instituut in Rotterdam, waar de tentoonstelling werd geopend.

De Prix de Rome Architectuur werd in 2022 in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap georganiseerd door het Mondriaan Fonds, in samenwerking met het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en het Nieuwe Instituut.

Het thema van de Prix de Rome Architectuur 2022 was Healing Sites. De prijs nodigde architecten, stedenbouwers, landschapsarchitecten en andere ruimtelijke ontwerpers uit om ruimtelijke praktijken te heroverwegen en te herontwerpen. De jury riep op tot voorstellen die de status quo van onze hedendaags conditie aan de kaak stelden en die nieuwe methodes, waarden en ontwerpuitingen onderzochten aan de hand van een zelfgekozen site.

Bekijk hieronder de vier korte films over de genomineerden die zijn gemaakt in aanloop naar de tentoonstelling Prix de Rome Architectuur 2022 in het Nieuwe Instituut.

no innocent landscape - lesia topolnyk

In het Oekraïense mijnbouwdorp Hrabove, dat wereldnieuws werd toen passagiersvlucht MH17 er in 2014 werd neergeschoten, liet winnaar Lesia Topolnyk zien hoe ruimtelijk ontwerp kan helpen om ingrijpende gebeurtenissen inzichtelijk te maken en hun gevolgen te helpen herstellen. Het landschap dat het decor vormt, is zelf nooit helemaal onschuldig, er is No Innocent Landscape, stelt ze vast. Je kunt de gelaagdheid van landschappen lezen met behulp van een ‘vergrootglas’ zoals het moment dat pro-Russische separatisten het vliegtuig neerhaalden en alle 298 inzittenden omkwamen. Dan doorzie je het gecompliceerde samenspel van wereldwijde en lokale geschiedenissen, in dit geval van de aanslag zelf tot aan de illegale mijnbouwactiviteiten in de regio. Architectuur bemiddelt daarbij: met vertel- en bouwtechnieken onthult het ontwerp wat eerder verzwegen werd. Volgens Topolnyk kan een zinnige wederopbouw pas plaatsvinden op basis van zo’n deconstructie.

public centre for architectural disaster and collective healing - arna mačkić

In het Haagse gebouw waar het Joegoslaviëtribunaal tot en met 2017 mensenrechtenschendingen in voormalig Joegoslavië behandelde, richtte Arna Mačkić een openbaar centrum in voor het collectieve herstel van bouwkundige rampen, de architectural disasters uit de titel. De architectuur wordt er ter verantwoording geroepen voor menselijke en ecologische relaties die door bouwkundig ingrijpen zijn vernietigd of ontwricht. Het ontwerp van Mačkić gaat een confrontatie aan met het oorspronkelijke gebouw dat Ad van der Steur in 1953 ontwierp, maar verzoent zich er ook mee. Er zijn gemeenschappelijke bemiddelingsruimten waar slachtoffers van ontworpen tegenslagen van zich kunnen laten horen en je vindt er werkplekken waar architecten ideeën en inzichten kunnen uitwisselen met andere vakgebieden. Deze alternatieve voorstellen voor het vormgeven van de gebouwde leefomgeving bieden nieuwe toekomstperspectieven aan alle betrokkenen. Zonder de hele beroepsgroep te veroordelen of individuele ontwerpers bepaalde waarheden op te leggen, wordt er in het centrum gewerkt aan architectuur als een constructieve discipline die ertoe in staat is om (kritisch) op zichzelf te reflecteren.

celebrating the unproductive - dividual

Op het terrein in het Drentse Veenhuizen waar armen met landarbeid van hun armoede werden ‘genezen’, legde Dividual een strook aan ter ere van the unproductive, het onproductieve, onrendabele of nutteloze. Andrea Bit en Maciej Wieczorkowski vierden nutteloosheid op de site van een negentiende-eeuws sociaal experiment. Tegenover het harde werk dat de elite destijds aan wezen, daklozen en bedelaars oplegde om hun individuele karakters te verbeteren, stelde Dividual de gemeenschappelijke betekenis van werken en een alternatieve invulling van ‘algemeen nut’. Wanneer je landschapsarchitectuur in dienst van de gemeenschap stelt, zeggen zij, verandert dat zowel het ontwerp als de ontwerper. Er ontstaat ruimte voor de culturele, materiële en natuurlijke hulpbronnen waaraan het collectief behoefte heeft. De diagonale strook die van elke productiviteit is uitgesloten verwildert in dit ontwerpvoorstel langzamerhand, terwijl het landschap eromheen transformeert tot een hyperefficiënt stelsel dat water, voedsel, elektriciteit en water genereert.

grounds of [in]justice - studio kiwi

In de kantoren waar de Belastingdienst tienduizenden Nederlanders dupeerde met terugvorderingen die in strijd waren met de grondbeginselen van de rechtsstaat, wil Studio KIWI juist nieuwe rechtsgronden, of grounds of justice, aanleggen. Het ontwerpbureau maakt van gebouwen waar het vertrouwen in de overheid een dieptepunt bereikte sites waar gewerkt kan worden aan de wederopbouw van vertrouwen en mededogen. Op elk van de locaties doen Kim Kool en Willemijn van Manen een ruimtelijke ingreep die correspondeert met een stap in het herstelproces. Zo richten ze plekken in voor woede en boetedoening, maar ook voor gesprek, herdenking en uitwisseling van verhalen. De ingrepen zijn toegespitst op de locaties zelf. Wat was er al en wat is er nog nodig om een impactvolle omgeving te creëren? Met Grounds of [in]Justice willen zij helen wat er beschadigd is én de kans verkleinen dat het opnieuw gebeurt.

Architect Alessandra Covini won de Prix de Rome Architectuur 2018 voor haar ruimtelijk voorstel Amsterdam Allegories. De opdracht was gericht op het Low Pressure landelijk gebied in Oost-Groningen. 66 architecten, stedenbouwers en landschapsarchitecten ontwierpen hiervoor een interventie voor het gebied rondom de dorpen Hongerige Wolf en Ganzedijk en de tussenliggende dijk. De jury, bestaande uit Mels Crouwel, Frank Havermans, Afaina de Jong, Oana Rades en Peter Cachola Schmal selecteerde vier architecten voor de shortlist: Alessandra Covini, Bram van Kaathoven, Katarzyna Nowak en het duo Rademacher de Vries. Zij maakten speciaal voor de prijs nieuw werk dat te zien was in het Nieuwe Instituut in Rotterdam.

De Prix de Rome Architectuur werd in 2018 in opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap georganiseerd door het Mondriaan Fonds, in samenwerking met het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Nieuwe Instituut.

Architect Donna van Milligen Bielke won de Prix de Rome Architectuur 2014 met het ontwerp Cabinet of Curiosities. De fictieve opdracht die door de jury van de Prix de Rome Architectuur 2014 werd geformuleerd concentreerde zich op de Hoogstraat in Rotterdam. De shortlist werd gevormd door de acht genomineerden Steven Delva, Anne Holtrop, Florian Idenburg, Marieke Kums, Kees Lokman, Donna van Milligen Bielke, Jasper Nijveldt, Tim Prins en het duo XML (Max Cohen de Lara en David Mulder).