Lezingen en essays Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp
De Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp kent naast de acht open oproepen ook een activiteitenprogramma. Dit programma is opgezet om kennisuitwisseling te stimuleren en inhoudelijke verdieping te bieden op relevante thema's zoals verstedelijking, duurzaamheid, klimaat en energie. Op deze verzamelpagina bekijk je alle georganiseerde lezingen en gepubliceerde essays van het programma.
Lezing: Hoe brengen we de grote veranderingen in beweging? (25 maart 2022)
Om zaken aan het rollen te krijgen is er veel kennis nodig over bestuurlijke en institutionele verhoudingen, fingerspitzengefühl in de omgang met verschillende stakeholders, maar ook lef en uithoudingsvermogen. De sprekers van deze lezing proberen te duiden hoe je vanuit kennis over bestuurlijke systemen en het ruimtelijk domein het juiste zetje kunt geven aan de nodige veranderingen. We hopen dat de ontwerpers en (semi)publieke instellingen die deelnemen aan de Voucherregeling Ruimtelijk Ontwerp hier hun voordeel mee kunnen doen. Sprekers zijn Jorren Scherpenisse (adjunct-directeur van de Nederlandse School voor Openbaar Bestuur) en Peter Kuenzli (directeur adviesbureau Gideon Consult).
Lezing: Participatie nieuwe stijl (18 maart 2022)
Hoe doe je het goed? Het betrekken van bewoners, ondernemers en gebruikers van een gebied of plek, waar veranderingen op stapel staan. De oude protocollen van participatie, waar inspraak slechts beperkt mogelijk was, zijn niet meer toereikend. De maatschappij is veranderd, mondiger geworden, en wil gehoord worden en eerder betrokken. Maar hoe kun je planvormingsprocessen zo inrichten dat alle partijen op het juiste moment kennis kunnen inbrengen en mee kunnen denken? Welke eigentijdse voorbeelden zijn er en wat kunnen we daarvan leren? De beide sprekers nemen je mee in de wereld van participatie, en laten zien wat kansrijke tools, denkrichtingen en werkwijzen zijn. Sprekers zijn Karin Christof (onderzoeker burgerparticipatie UvA) en Harm van Dijk (grondlegger G1000 Burgerberaad).
Lezing: Ontwerp als middel voor samenwerking (11 maart 2022)
Tijdens deze lezing gaan we in op de rol van ontwerpen. Uitgaand van de stelling dat ontwerp kan helpen nieuwe vormen van samenwerking te stimuleren, vragen we twee sprekers hierop te reageren aan de hand van voorbeelden uit hun praktijk. Helpt ontwerp om de neuzen dezelfde kant op te krijgen? En zo ja, hoe zet je ontwerp dan idealiter in? Op welk moment in het proces, door en met wie? En welke status hebben ontwerpen die zijn gemaakt binnen verkennende ateliers in het verdere proces? Sprekers zijn Dirkjan Masman (voorzitter Coöperatie Notter Zuna) en Lotte Caljé (stadsantropoloog Stipo).
Lezing: Gedragsverandering als opstap naar ruimtelijke transities (18 februari 2022)
De transitieopgaven waar we steeds nadrukkelijker mee te maken krijgen, vragen nogal wat van ons als samenleving: nieuw beleid, andere vormen van samenwerking, financiering, ruimtelijke inrichting, maar ook van gedrag. Een wijk waar regenwater is afgekoppeld, vergt een andere omgang met tuinen en openbaar groen. Een wijk die van het gas afgaat, moet leren omgaan met all-electric systemen. Dit betekent dat bewoners en gebruikers nieuwe kennis nodig hebben om de mogelijkheden die nieuwe systemen bieden in hun voordeel te gebruiken. De sprekers van deze lezing duiden wat ervoor nodig is om gedragsveranderingen voor elkaar te krijgen en van wie dat gevraagd wordt. Sprekers zijn Ingrid Mulder (expert in transformatie en social design TU Delft) en Corine Erades (architect en oprichter Synopel Architectuur en betrokken bij VVE's met Energie).
Lezing: Samen werken aan een toekomstbestendig landelijk gebied (11 februari 2022)
Het veenweidelandschap stevent af op grote veranderingen. Veenoxidatie en maaivelddaling, veroorzaakt door diepteontwatering, heeft er in grote delen van het land voor gezorgd dat de huidige status quo in veenweidegebieden onhoudbaar is geworden. Zeker tegen het licht van de klimaatverandering. In tal van onderzoeken, ateliers en projecten is en wordt onderzocht wat de mogelijke toekomst is voor dit karakteristieke Nederlandse landschapstype. Omdat in Friesland al jaren hard gewerkt wordt aan dit vraagstuk, kijken we in deze lezing naar de stappen die zijn gezet, zowel qua verkenning (Veenweide Atelier 2018) als qua aanpak (het Friese Veenweideprogramma 2021-2030 en daarbinnen het Gebiedsproces in Aldeboarn-De Deelen). Sprekers zijn Jan van Reijen (senior beleidsadviseur bij Wetterskip Fryslân) en Lenneke Büller (projectleider gebiedsontwikkeling Friese veenweidegebied Aldeboarn - De Deelen).
Lezing: Samen werken aan duurzame energie (4 februari 2022)
De energietransitie is een urgente en grootschalige opgave, waar heel Nederland over nadenkt en aan werkt. Het is ook een opgave waarin veel parameters nog onduidelijk zijn: wat is er nodig op systeemniveau, wat werkt het best op specifieke locaties door het land, wat is de rol van overheden en netbeheerders en wie neemt idealiter het voortouw? Op dit moment vindt er – zowel op systeemniveau als op lokaal uitvoeringsniveau – een enorme opbouw van kennis plaats, omdat resultaten uit proefprojecten en pilots beschikbaar komen. Daardoor wordt inzichtelijk hoe overheden, netbeheerders, burgers en andere betrokken partijen met elkaar kunnen samenwerken aan duurzame energievoorziening. Sprekers zijn Alan Croes (Head System Outlook bij Tennet en bestuurslid Renewables Grid Initiative) en Ytje Hiemstra (projectleider duurzaamheid gemeenten Tytsjerksteradiel en Achtkarspelen).
Lezing: Samen werken aan duurzame mobiliteit (28 januari 2022)
Bij verdichtende steden hoort ook anders denken over mobiliteit. Meer inwoners betekent immers ook meer vervoersbewegingen van mensen en goederen. Het afgelopen decennium werd gekenmerkt door de inzet op meer ruimte voor de fiets, de herwaardering van het openbaar vervoer en de opkomst van deelmobiliteit. Gezien de trend van de aanhoudende verdichting van steden en dorpen is het van belang goed het evenwicht te bewaren tussen verstedelijking en mobiliteit. Hoe werken we aan een duurzaam mobiliteitsysteem? Sprekers zijn René Windhouwer (Public Affairs Manager Randstad Noord voor NS) en Martin Guit (Senior adviseur mobiliteit stad en regio Rotterdam).
Lezing: Samen werken aan een duurzame stad (21 januari 2022)
Dat onze steden en dorpen verdichten is een aanhoudende trend. Maar hoe combineer je meer stenen en mensen met meer duurzaamheid, circulaire bouwstromen, biobased bouwen en uiteindelijk met meer leefkwaliteit? In deze lezing laten we kopstukken van een lokale overheid met ambitie (gemeente Amsterdam) en een marktpartij die nieuwe wegen probeert te bewandelen (Ballast Nedam) aan het woord. Welke vormen van sturing kan de gemeente inzetten, en wat zijn de handvatten die een ontwikkelaar heeft om zich in het veranderende speelveld van duurzame bouw te positioneren? Sprekers zijn Erik Pasveer (hoofd strategie van de directie Ruimte en Duurzaamheid bij de gemeente Amsterdam) en Onno Dwars (CEO Ballast Nedam Development).
Lezing: Toekomstbestendig landelijk gebied – Circulaire systemen en korte ketens (12 november 2021)
Voor grote delen van de Nederlandse productielandschappen zijn de traditionele principes van landbouw leidend, wat grote offers vraagt van onder andere waterbeheer, natuur en biodiversiteit. Verschillende pioniers zijn bezig met het bewandelen van andere wegen die de landbouwproductie weer kleinschaliger, lokaler en diverser maken. Deze lezing staat in het teken van de experimenten die zich afspelen binnen de Taskforce Korte Keten en Voedselbos Ketelbroek. Beide bieden relevante handvatten voor het denken over en ontwerpen aan de toekomst van het landelijk gebied. Sprekers zijn Jan Willem van der Schans (econoom en medeoprichter van de Taskforce Korte Keten) en Wouter van Eck (voorzitter van Stichting Voedselbosbouw en eigenaar van Voedselbos Ketelbroek).
Lezing: Toekomstbestendig landelijk gebied – what's going on (5 november 2021)
Onze landbouw staat voor belangrijke uitdagingen: vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en stikstofverbindingen, herstel van de (bodem)biodiversiteit, en het verbeteren van de waterkwaliteit en -beschikbaarheid. Naast landbouwgewassen oogsten we ook steeds vaker energie of bouwmaterialen. Dit geeft aanleiding om te kijken naar het landschapsecologisch systeem en hoe deze uitdagingen ons kunnen helpen bij een duurzame en toekomstbestendige inrichting van het landelijk gebied. En wat is daarbij de rol van ruimtelijk ontwerpers en lokale overheden? Sprekers zijn Dirk Sijmons (medeoprichter van H+N+S landschapsarchitecten en voormalig Rijksadviseur voor het Landschap) en Martha Bakker (leerstoelhouder van de Land Use Planning Group bij WUR).
Lezing: Klimaat en energie – what's going on? (15 oktober 2021)
In deze tijden van klimaatverandering is het nodig om de inrichting van ons land te bestuderen. Enerzijds de adaptatie, het aanpassen aan een veranderd klimaat, en anderzijds de mitigatie, het zo veel mogelijk voorkomen van de opwarming van de aarde. Op beide fronten staan we voor grote uitdagingen. Een blik op wat ons mogelijk te wachten staat in 2100, leert ons dat veel van wat we nu doen misschien niet verstandig is, en dat veel van wat we niét doen bepalend is voor de opties die we in de toekomst overhouden. In deze lezing wordt door twee experts belicht hoe we ervoor staan, en wat de grootste (ruimtelijke) uitdagingen van de komende decennia zijn. Sprekers zijn Ferdinand Diermanse (expert op het gebied van overstromingsrisico's en mitigatiemaatregelen bij Deltares) en Jesse Hoffman (onderzoeker en docent bij Urban Futures Studio van de Universiteit Utrecht).
Lezing: Klimaat en energie als ontwerpopgave (8 oktober 2021)
De energietransitie en klimaat zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. In de strijd tegen klimaatverandering is het belangrijk om energie te produceren zonder CO2 uit te stoten. Maar gezien deze ingreep aan de bron, mitigatie genoemd, niet snel genoeg gaat, is ook adaptatie – het aanpassen en meebewegen met het veranderende klimaat – een vereiste. In dit lezingentweeluik komen beide kanten van de medaille aan bod, en wordt besproken hoe ontwerp kan helpen processen te versnellen. Sprekers zijn Lot Locher (Programmamanager Klimaatadaptatie voor de Metropoolregio Amsterdam) en Bart van Leeuwen (stedenbouwkundige en regionaal ontwerper en beleidsadviseur bij de Provincie Noord-Holland).
Lezing: De schaal van de stad (28 september 2021)
In de stedelijke context is het buzzword de 15 minuten-stad: een lokaal systeem dat alles biedt om te kunnen wonen, werken en recreëren. Een systeem dat zich ook economisch kan bedruipen, en dat de bakermat vormt voor innovaties op het gebied van circulariteit. Wat hebben wijken nodig om te kunnen veranderen in circulaire eenheden? En wat hebben bedrijven nodig om daar te kunnen functioneren? Sprekers zijn Alexander Wandl (stedenbouwkundige, onderzoeker en hoofddocent aan de faculteit Bouwkunde van de TU Delft) en Axel Pel (programmamanager Verduurzaming Industrie bij DCMR, de Milieudienst Rijnmond).
Lezing: What is going on in de duurzame economie (24 september 2021)
Nederland heeft zich ten doel gesteld om in 2050 volledig circulair te zijn. Het is belangrijk dat productieprocessen efficiënter gebruikmaken van grondstoffen, en dat nieuwe grondstoffen duurzaam geproduceerd of hernieuwbaar zijn. Een grote transitie die zijn weerslag zal en moet vinden in het ruimtelijk domein. Wat kunnen we doen om circulaire productiemethodes te integreren? Is clustervorming een kansrijk ingrediënt voor circulariteit? Kunnen we terug naar meer regionaal georiënteerde productie? En wat zijn daarvan de ruimtelijke consequenties? In deze lezing belichten we de grotere lijnen van het thema verduurzaming en circulariteit, en bespreken we de status quo en kansen voor de toekomst. Sprekers zijn Otto Raspe (hoofd RaboResearch Regio's, Innovatie, Duurzaamheid en Ondernemerschap bij de Rabobank) en Els Boesveld (beleidsmedewerker Haven-Industrieel Complex & Circulair bij de provincie Zuid-Holland).
Lezing: De toekomst van binnensteden en dorpscentra (10 september 2021)
Er wordt steeds minder fysiek gewinkeld, onze stads- en dorpsharten lopen leeg. Hoe maken we van onze binnensteden ook in de toekomst plekken die van betekenis zijn voor bewoners, bedrijven, bezoekers en beleggers? Welk voorzieningenaanbod is denkbaar en hoe kunnen hiervoor financieringsconstructies worden gevonden? In deze lezing komt de stem van de binnenstedelijke verdichting aan bod, maar wordt ook gekeken naar de gebieden tussen de stedelijke centra. Juist deze kleinere kernen en goed bereikbare dorpen kunnen een grote bijdrage leveren aan het functioneren van de stedelijke regio. Sprekers zijn Barbara Heebels (projectleider/onderzoeker Ruimte en Economie bij Platform31) en Anke Griffioen (retailer, bestuurskundige, filosoof en adviseur voor retail en gebiedsontwikkeling).
Lezing: What's going on in de verstedelijking (3 september 2021)
Er moet veel worden gebouwd in Nederland. Er is behoefte aan nieuwe woningen, en bestaande wijken zijn toe aan een opwaardering en verduurzaming. We moeten slim omgaan met het bestaande, en aan de slag met gedegen visies op toekomstige ontwikkelingen. Wat is de betekenis van de landelijke tussengebieden onder de rook van de grote steden? Hoe kunnen de voormalige tegenstellingen tussen stad en land, die steeds meer vervagen, ook leiden tot nieuwe kansen voor kwalitatieve ruimtelijke ontwikkeling? Sprekers zijn Hilde Blank (stedenbouwkundige en eigenaar van BVR Adviseurs Ruimtelijke Ontwikkeling) en Harm Veenenbos (landschapsarchitect en directeur van bureau Veenenbos en Bosch).
Essay: Laat gaan die plantaan
Architect Piet Vollaard en wetenschapper Joop Spijker in gesprek over verlies aan biodiversiteit, gemiste kansen en natuurinclusiviteit. Wij moeten leren de juiste condities voor de natuur te scheppen. Maar: ‘De natuur geeft ook veel aan de mens.’
Gespreksleiding en tekst: Andrea Prins
Concept en coördinatie: Jutta Hinterleitner (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie), Paul Gerretsen (Vereniging Deltametropool)
Lees het essay
Essay: Het oud-industrieel denken voorbij
Architect en wetenschapper Dr. Elma Durmisevic en innovator Jan Willem van de Groep discussiëren over industrialisatie, de bouwcultuur, flexibiliteit en circulair bouwen. Het gaat om niets minder dan een maatschappelijk verantwoorde transitie. ‘We hebben een andere mindset nodig.’
Gespreksleiding en tekst: Andrea Prins
Concept en coördinatie: Jutta Hinterleitner (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie), Arjan Smits & Paul Gerretsen (Vereniging Deltametropool)
Lees het essay
Essay: De juiste afslagen
Marijke Kellner-van Tjonger, manager Energiesysteem bij Gasunie, en stedenbouwkundige Boris Hocks spreken over ruimte voor energie. Welke uitdagingen zijn er met verschillende scenario's verbonden? En aan welke knoppen kunnen gemeenten en ontwerpers draaien? ‘Een maatschappelijk verantwoorde energietransitie kan lukken, mits we nu de juiste afslagen nemen.’
Gespreksleiding en tekst: Andrea Prins
Concept en coördinatie: Jutta Hinterleitner (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie), Arjan Smits & Paul Gerretsen (Vereniging Deltametropool)
Lees het essay
Essay: Creëer rust met ruimte
Hoogleraar Imke de Boer en stedenbouwkundige Joks Janssen in gesprek over duurzame voedselproductie en circulaire landbouw. Wat betekent dat voor de ruimtelijke inrichting van het land? En welke bijdragen kunnen gemeenten en ontwerpers leveren? ‘Het gaat om een fundamentele reset.’
Gespreksleiding en tekst: Andrea Prins
Concept en coördinatie: Jutta Hinterleitner (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie), Arjan Smits & Paul Gerretsen (Vereniging Deltametropool)
Lees het essay
Essay: Niet méér maar beter
Op werkbezoek bij twee bijzondere projecten in Drenthe. Architect Karlijn de Jong en Michel Jager van corporatie Woonservice wisselen van gedachte over dorps inbreiden. Hoe belangrijk is verdichting? En hoe kunnen dorpen vitaal blijven?
Gespreksleiding en tekst: Andrea Prins
Concept en coördinatie: Jutta Hinterleitner (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie), Arjan Smits & Paul Gerretsen (Vereniging Deltametropool)
Lees het essay
Essay: Meer dan glas
Op projectbezoek in Gelderland. Landschapsarchitect Merel Enserink en Michiel Roemer van de Duurzame Energiecoöperatie Apeldoorn discussiëren over zonnevelden, biodiversiteit en meervoudig gebruik. Hoe kun je grootschalige zonneparken inpassen in het landschap? En hoe komen de financiële baten ook echt bij de maatschappij terecht?
Gespreksleiding en tekst: Andrea Prins
Concept en coördinatie: Jutta Hinterleitner (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie), Arjan Smits & Paul Gerretsen (Vereniging Deltametropool)
Lees het essay
Essay: Regeneratieve landbouw
Op werkbezoek in Goeree-Overflakkee. Boer Cornelis Mosselman, beleidsadviseur Jasper Dijkema en financieel expert Coen van Dedem spreken over gezonde landbouw, belemmeringen en toekomstvisies. Hoe kunnen pionierende boeren geholpen worden?
Gespreksleiding en tekst: Andrea Prins
Concept en coördinatie: Jutta Hinterleitner (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie), Arjan Smits & Paul Gerretsen (Vereniging Deltametropool)
Lees het essay
Essay: Stedelijke maakbedrijven
Drie broedplaatsen in Rotterdam. Medeoprichters Bas van den Berg en Lenard Vunderink, David Louwerse en Walter de Vries – beiden van de Gemeente Rotterdam – en steden- bouwkundig onderzoeker Birgit Hausleitner discussiëren over het maken en de stad. Onder welke condities gedij- en maakbedrijven? En welke betekenis hebben ze voor de stad?
Gespreksleiding en tekst: Andrea Prins
Concept en coördinatie: Jutta Hinterleitner (Stimuleringsfonds Creatieve Industrie), Arjan Smits & Paul Gerretsen (Vereniging Deltametropool)
Lees het essay
